НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКИЙ ЖУРНАЛ - journal - Blood.am

НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКИЙ 

ЖУРНАЛ 

Главный редактор 

С.С.Дагбашян 

Заместитель главного редактора 

П.А.Казарян 

Редакционная коллегия 

Э.А.Оганян (ответственный секретарь), 

К.Г.Адамян, В.П.Акопян, Э.С.Габриелян, 

А.А.Галоян, А.М.Галстян, М.А.Давтян, 

К.Г.Карагезян, В.М.Нерсисян 

Редакционный совет 

А.А.Аветисян, М.И.Агаджанов, Е.С.Амирханян, 

Р.М.Арутюнян, С.С.Гамбаров, Г.А.Геворкян, 

Э.С.Геворкян, А.А.Григорян, Э.Г.Григорян, 

Д.Г.Думанян, Г.А.Еганян, А.Р.Еремянц, 

А.В.Зильфян, А.С.Канаян, 

А.М.Кушкян, Г.П.Кялян, Н.А.Мелкикян, 

Л.Б.Мурадян, А.М. Минасян, Л.М.Мхитарян, 

Э.Е.Назаретян, Л.С.Саакян, Э.С.Секоян, 

А.А.Симонян, А.А.Трчунян, 

Д.Н.Худавердян, В.А.Шекоян 

Международный редакционный совет 

П.А.Воробьев (РФ, Москва), 

А.И.Воробьев (РФ, Москва), Л.П.Папаян 

(РФ, С.-Петербург), Л.Г.Ковалева (РФ, Москва), 

Е.А.Селиванов (РФ, С.-Петербург), 

Г.Йосава (Грузия), М.Гейзл Курт (США), 

С.К.Нигел (США), П.Штойзек (Германия), 

Дж.М.Нигур (Иордания), А.Л.Меликян (РФ, Москва), 

Д.Баховадинов (Таджикистан) 

Технический редактор 

и компьютерное оформление 

Э.И.Айрапетян, А.С.Саакян, Г.Ф.Арутюнян 

Учредитель: 

Адрес: 

Тел.: 

Эл. почта: 

АОЗТ "Гематологический центр 

им. проф. Р.О. Еоляна" 

0014, ул. Г.Нерсисяна, Ереван, Армения, 

374 10 283890. 

armblood@blood.am 

Номер свидетельства: 01 А 016108 от 14.08.95. 

Сдано в набор: 06.11.2009. Подписано в печать: 10.11.2009 

Тираж 300 экземпляров. Объем 110 стр. 

Ответственный за номер С.С.Дагбашян. 

Отпечатано в типографии ООО “АН-ДжОН” 

При перепечатке материалов ссылка на журнал обязательна. 

Мнение редакции может не совпадать с точкой зрения автора 

публикации. 

Редакция не несет ответственности за содержание рекламных 

материалов.

2 

ԳԻՏԱ-ԳՈՐԾՆԱԿԱՆ ԱՄՍԱԳԻՐ 

Գլխավոր խմբագիր 

Ս.Ս.Դաղբաշյան 

Գլխավոր խմբագրի տեղակալ 

Պ.Ա.Ղազարյան 

Խմբագրական կոլեգիա 

Է.Ա.Օհանյան (պատասխանատու քարտուղար) 

Կ.Գ.Ադամյան, Ա.Ա.Գալոյան, Հ.Մ.Գալստյան, 

Մ.Ա.Դավթյան, Կ.Գ.Ղարագյոզյան, Վ.Պ.Հակոբյան, 

Վ.Մ.Ներսիսյան 

Խմբագրական խորհուրդ 

Ե.Ս.Ամիրխանյան,Ա.Ա.Ավետիսյան, 

Մ.Ի.Աղաջանով,Ա.Ա.Գրիգորյան, 

Է.Գ.Գրիգորյան,Գ.Ա.Գևորգյան,Է.Ս.Գևորգյան, 

Դ.Հ.Դումանյան,Գ.Ա.Եգանյան,Ա.Ռ.Երեմյանց, 

Ա.Վ.Զիլֆյան,Ա.Հ.Թռչունյան, 

Դ.Ն.Խուդավերդյան, Ա.Ս.Կանանյան, 

Ռ.Մ.Հարությունյան, Ս.Ս.Ղամբարով, 

Ն.Ա.Մելքիկյան,Ա.Մ.Մինասյան,Լ.Բ.Մուրադյան, 

Լ.Մ.Մխիթարյան,Է.Ե.Նազարեթյան,Վ.Ա.Շեկոյան, 

Լ.Ս.Սահակյան, Է.Ս.Սեկոյան, 

Ա.Ա.Սիմոնյան, Գ.Պ.Քալյան, Հ.Մ.Քուշկյան 

Միջազգային Խմբագրական խորհուրդ 

Ա.Ի.Վորոբյով 

(ՌԴ, Մոսկվա), Լ.Պ.Պապայան 

(ՌԴ, Ս.-Պետերբուրգ), Ե.Ա.Սելիվանով 

(ՌԴ, Ս.-Պետերբուրգ),Գ.Յոսավա (Վրաստան), 

Մ.Հեյզլ Կուրտ (ԱՄՆ), Ս.Նիգել (ԱՄՆ), 

Փ.Շթոյզեք (Գերմանիա), Ջ.Մ.Նիգուր 

(Հորդանան),Դ.Բախովադինով (Թաջիկստան) 

Տեխնիկական խմբագիր և 

համակարգչային ձևավորում 

Է.Ի.Հայրապետյան, Ա.Ս.Սահակյան, 

Գ.Ֆ.Հարությունյան 

Լրատվական գործունեություն իրականացնող` 

ՀՀ ԱՄ«Պրոֆ. Ռ.Հ.Յոլյանի անվան 

Արյունաբանական կենտրոն»ՓԲԸ: 

Հասցե` ՀՀ ք. Երևան 0014, Հ.Ներսիսյան 7, 

Արյունաբանական կենտրոն: 

Հեռ.` +374 10 283890 

Էլ փոստ.` armblood@blood.am 

Վկայականի համարը` 01Ա016108, տրված` 

14.08.95: 

Տպաքանակը` 300: Ծավալը` 110: 

Համարի թողարկման պատասխանատու` 

Ս.Ս.Դաղբաշյան: 

Տպագրված է«ԱՆ-ՋՈՆ»ՍՊԸ-ում: 

КРОВЬ ● ²ðÚàôÜ ● BLOOD 

SCIENTIFIC-PRACTICAL JOURNAL 

Editor-in-Chief 

S.S.Daghbashyan 

Assistant Editor 

P.A.Ghazaryan 

Editorial Board 

E.A.Ohanyan (Secretary-in-Chief), 

K.G.Adamyan, M.A.Davtyan, E.S.Gabrielyan, 

A.A.Galoyan, H.M.Galstyan, V.P.Hakobyan, 

K.G.Karagyeuzyan, V.M.Nersisyan 

Editorial Advisory Council 

M.I.Aghajanov, Ye.S.Amirkhanyan, 

A.A.Avetisyan, S.S.Gambarov, G.A.Gevorkyan, 

E.S.Gevorkyan, A.A.Grigoryan, E.H.Grigoryan, 

D.H.Dumanyan, 

R.M.Harutyunyan, A.S.Kanayan, 

D.N.Khudaverdyan, H.M.Kushkyan, 

G.P.Kyalyan, N.A.Melkikyan, L.B.Muradyan, 

A.M.Minasyan, L.M.Mkhitaryan, E.E.Nazaretyan, 

L.S.Sahakyan, E.S.Sekoyan, A.A.Simonyan, 

V.A.Shekoyan, A.H.Trchunyan, G.A.Yeganyan, 

A.R.Yeremyants, A.V.Zilfyan, 

International Editional Advisory Counsil 

D.Bakchovadinov 

(Tagikistan), M.Heisel Kurth (USA), A.L.Melikyan 

(Russia, Moscow), J.M.Nigur (Jordan), S.K.Nigel 

(USA), L.P.Papayan (Russia, St.Petersburg), 

E.A.Selivanov (Russia, St.Petersburg), 

L.G.Kovalewa (Russia, Moscow), P.Stosiek 

(Germany), G.Yosava (Georgia), A.L.Vorobyov 

(Russia, Moscow), P.A.Vorobiev (Russia, Moscow) 

Technical subeditor and Computer Design 

E.I.Hayrapetyan, A.S.Sahakyan, G.Harutyunyan 

Editor: Centre of Haematology after prof. 

R.Yolyan, CJSCo. 

Address: str. 7 H.Nersisyan, Yerevan, 

Armenia, 0014 

Ph. +374 10 283890. 

E-mail: armblood@blood.am 

Certificate N 01A016108, date of issue 

14.08.95 

Circulation: 300. Capacity 110 pages. 

In charge of edition S.S.Daghbashyan. 

Printed by "AN-JON" JSC.


1. С.С.Дагбашян, Е.С.Хачатрян 

ДИАГНОСТИКА ЛИМФАДЕНОПАТИЙ В ПЕДИАТРИЧЕСКОЙ ПРАКТИКЕ 5 

2. П.А.Казарян, С.С.Дагбашян 

ВОЗМОЖНОСТЬ ПРИМЕНЕНИЯ БИОХИМИЧЕСКИХ ПОКАЗАТЕЛЕЙ В 

ПРОГНОЗИРОВАНИИ ЛЕЙКЕМИИ 13 

3. T.Yupsanis, P.A.Ghazaryan, S.S.Daghbashyan, I.J.Rybak 

THE IMPORTANCE OF NDP-KINASE ACTIVITY INVESTIGATION IN 

LYMPHOCYTES, ERYTHROCYTES AND PLATELETS IN PATIENTS 

WITH ONCOLOGICAL BLOOD DISEASES 25 

4. H.R.Vardapetyan, S.G.Tiratsuyan, A.A.Hovhannisyan, A.S.Martirosyan 

SOME ADDITIVES’ EFFECT INDUCED BY HYPERICIN AND H. PERFORATUM 

EXTRACTS ON THE PHOTODESTRUCTION OF ERYTHROCYTES 31 

5. V.M.Sargsyan 

THE IMPROVEMENT OF LABORATORY TECHNIQUE PROMOTES THE EXACT 

DIAGNOSTICS OF HAEMOPHILIA 38 

6. П.Н.Малыш 

ДИНАМИКА ЯМР-РЕЛАКСАЦИИ ПРОТОНОВ КЛЕТОЧНОЙ ВОДЫ В 

ЭРИТРОКОНЦЕНТРАТЕ ПРИ ИСПОЛЬЗОВАНИИ АЛЬТЕРНАТИВНЫХ 

ГЕМОКОНСЕРВАНТОВ 42 

7. М.И.Набиева 

ВЫЯВЛЯЕМОСТЬ ИНГИБИТОРНОЙ ФОРМЫ ГЕМОФИЛИИ А В 

РЕСПУБЛИКЕ УЗБЕКИСТАН И МОНИТОРИНГ ЭФФЕКТИВНОСТИ ЕЁ 

ТЕРАПИИ 51 

8. А.О.Оганисян, С.М.Минасян, К.Р.Оганесян 

ВОССТАНОВЛЕНИЕ ПОКАЗАТЕЛЕЙ КРАСНОЙ ПЕРИФЕРИЧЕСКОЙ КРОВИ 

КРОЛИКОВ ПРИ ВСКАРМЛИВАНИИ КОРНЯМИ СОЛОДКИ В УСЛОВИЯХ 

ШУМОВОГО СТРЕССА 55 

9. 

А.Р.Алавердян. А.Л.Шалджян, А.В.Саарян, Г.С.Вартанян 

ВОЗМОЖНЫЕ МЕХАНИЗМЫ, ВОВЛЕЧЕННЫЕ В РАЗВИТИЕ ЭФФЕКТА 

ГИПЕРГЛИКЕМИИ РАЗЛИЧНОЙ ПРОДОЛЖИТЕЛЬНОСТИ НА 

Na+K+ATФазу 62 

10. Ա.Ա.Ոսկանյան, Ս.Ս.Դաղբաշյան 

ԻԴԻՈՊԱԹԻԿ ՀԻՊԵՐԷՈԶԻՆՈՖԻԼԱՅԻՆ ՍԻՆԴՐՈՄ 67 

11. Ա.Հ.Այնաջյան, Ա.Գամբուրյան 

ՆՈՐԸ ՄԻԵԼՈՄԱՅԻՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅԱՆ ԷԹԻՈՊԱԹՈԳԵՆԵԶԻ, 

ԴԱՍԱԿԱՐԳՄԱՆ և ԾՐԱԳՐԱՅԻՆ ԲՈՒԺՄԱՆ ՈԼՈՐՏՈՒՄ 72 

12. Ա.Ֆ.Միրզոյան, Ֆ.Վ.Միրզոյան, Պ.Ա.Ղազարյան 

ՊՈԼԻՕՔՍԻՄԵՏԱՂՆԵՐԸ ԲԺՇԿՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ 78 

3

4 


13. Ս.Ռ.Մաթևոսյան, Ա.Պ.Ղազարյան 

ՊԱՏՇԱՃ ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ (ՊԱԳ) 

ԱՆՐԱԺԵՇՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԴԵՂԱԳՈՐԾԱԿԱՆ ՈԼՈՐՏԻ 

ՄՐՑՈՒՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԳՈՐԾՈՒՄ 86 

14. Պ.Ա.Ղազարյան, Ս.Ս.Դաղբաշյան, Վ.Ա.Հունանյան 

ՄԱԳՆԵԶԻՈՒՄԻ ՀՈՄԵՈՍՏԱԶԻ ՄԵԽԱՆԻԶՄՆԵՐԸ ԵՎ ԺԱՌԱՆԳԱԿԱՆ 

ԽԱՆԳԱՐՈՒՄՆԵՐԸ 91 

15. Կ.Հ.Դիլբարյան 

ՆՈՐ ՋՐԱԼՈՒՅԾ ԿԱՏԻՈՆԱՅԻՆ Mn ՊԱՐՈՒՆԱԿՈՂ ՄԵԶՈ-ՏԵՏՐԱ-4-N- 

ՊԻՐԻԴԻԼ ՄԵՏԱՂԱՊՈՐՖԻՐԻՆՆԵՐԻ (MnT4PyP) ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆԸ 

ԱՌՆԵՏՆԵՐԻ ՄԵԿՈՒՍԱՑՎԱԾ ԱՈՐՏԱՅԻ ՎՐԱ 100 

16. А.А.Аветисян, П.А.Казарян, Г.Г.Токмаджян, А.П.Казарян 

СКРИНИНГ И ИЗУЧЕНИЕ АНТИБАКТЕРИАЛЬНОЙ АКТИВНОСТИ 

НЕКОТОРЫХ НОВЫХ ПРОИЗВОДНЫХ ЦИАНСОДЕРЖАЩИХ 

НЕНАСЫЩЕННЫХ γ-ЛАКТОНОВ 106


УДК 616-006+616.428 

ДИАГНОСТИКА ЛИМФАДЕНОПАТИЙ В ПЕДИАТРИЧЕСКОЙ ПРАКТИКЕ 

С.С.Дагбашян, Е.С.Хачатрян 

Гематологический центр им. проф. Р.Еоляна МЗ РА 

Ключевые слова: лимфоузлы, лимфаденопатии 

Увеличение лимфоузлов (ЛУ), вызываемое различными причинами, относится к 

числу наиболее частых патологических состояний, с которыми сталкивается педиатр 

общей практики. 

Лимфаденопатией (ЛАП) называется любое изменение лимфоузлов по размеру, 

консистенции или количеству. Следует отметить, что у ребёнка старше года, не 

имеющего лишней массы тела, в норме могут пальпироваться подчелюстные, паховые, 

подмышечные лимфоузлы, они безболезненные, подвижные, размером не более 1 см. У 

здорового грудного ребёнка из-за недостаточно выраженной соединительнотканной 

капсулы лимфоузла и хорошо развитой подкожной жировой клетчатки лимфоузлы 

могут и не пальпироваться [1]. 

Лимфоузлы, вместе с селезёнкой являющиеся основными периферическими 

иммунными органами, дренируют кровь и лимфу, отходящие от всех органов. 

Лимфоузлы состоят из стромальных компонентов и капсулы и клеточных компонентов, 

представленных антигенпрезентирующими (макрофаги, фоликуллодендритические 

клетки) и эффекторными (Т- и В-лимфоциты) клетками. Во время иммунного ответа 

поток крови и лимфы через лимфоузел может увеличиться в 25 раз. Наряду с 

пролиферацией активированных клеток это обуславливает увеличение лимфоидной 

ткани при нормальном воспалительном ответе. Этим же обусловлены напряженность, 

болезненность лимфоузлов при различных инфекциях. При попадании большого 

количества инфекционного агента в лимфоузел возможно возникновение 

фолликулярного некроза и гноеобразование. 

Из неинфекционных причин увеличение лимфоузлов может быть обусловлено 

инфильтрацией активированными лимфоцитами при неинфекционных 

воспалительных процессах (в т.ч. противоопухолевом ответе), инфильтрацией 

непосредственно опухолевыми клетками (метастазы, опухоли первичной лимфоидной 

локализации), инфильтрацией макрофагами с метаболитными отложениями (болезни 

накопления). 

ЛАП классифицируется на регионарную, когда увеличиваются лимфоузлы в 

одной анатомической области, и генерализованную, когда ЛУ увеличиваются в двух 

или более несмежных анатомических областях. 

Наиболее частые причины увеличения ЛУ – острый неспецифический 

лимфаденит, инфекционный мононуклеоз, болезнь кошачьей царапины, токсоплазмоз, 

туберкулез, бруцеллез, листериоз, ВИЧ-инфекция, из злокачественных заболеваний – 

острый лейкоз, лимфогранулематоз, неходжинские лимфомы, гистиоцитоз, из болезней 

иммунной системы – коллагенозы, сывороточная болезнь; возможно увеличение 

лимфоузлов при первичных иммунодефицитных состояниях, аллергодерматозах, после 

5

6 


некоторых прививок, при длительном приёме противосудорожных средств (дифенина). 

Тактика врача при ведении больного с увеличенными ЛУ следующая. В первую 

очередь важно собрать подробный анамнез (давность появления, эпидемиологический 

анамнез, скорость нарастания размеров ЛУ, наличие других жалоб). Так, быстрое 

увеличение размеров ЛУ с быстрым обратным развитием, болезненность при 

пальпации более характерны для инфекционных заболеваний. Длительное течение с 

прогрессирующим нарастанием размеров, безболезненность ЛУ чаще характерны для 

злокачественного заболевания. Возраст пациента во многом сужает круг подозреваемых 

причин. Регионарная ЛАП у лиц моложе 30 лет в 80 % случаев имеет инфекционное 

происхождение, у лиц старше 50 лет в 60 % случаев – неопластический генез. Младший 

детский возраст, наличие контактов со сверстниками с проявлениями сыпи позволяют 

думать о заболевании краснухой, корью; школьный возраст и нахождение в лагере или 

интернате – об инфекционном мононуклеозе. Наличие контактов с животными часто 

позволяет заподозрить инфекционную природу заболевания (кошки –«болезнь кошачей 

царапины», бартонеллёз, рогатый скот – бруцеллёз, дикие животные – туляремия). 

Генерализованная лимфаденопатия у пациентов, получавших препараты крови или 

употреблявших наркотики, подразумевает в первую очередь исключение ВИЧинфекции. 

При осмотре пациента оценивают локализацию, болезненность, консистенцию, 

подвижность, размеры увеличенных лимфоузлов. При острой инфекции лимфоузлы 

обычно плотно-эластичной консистенции, чувствительны, даже болезненны при 

пальпации, подвижны, иногда кожа над ними гиперемирована. Часто отмечается 

асимметричное увеличение лимфоузлов. Лимфоузлы при лимфомах плотнее, со 

сниженной (но не отсутствующей) подвижностью, часто ассоциированы в 

конгломераты, практически безболезненны. Метастатические лимфоузлы очень 

плотные, с неровной поверхностью, малоподвижные. Иногда кожа над ними 

приобретает синюшный оттенок, может быть истончена. 

Необходимо тщательно осмотреть кожные покровы в зоне, откуда идёт дренаж 

лимфы в увеличенный лимфоузел, обратить внимание на наличие ссадин, царапин, 

следов укусов насекомых. При шейной ЛАП важно оценить состояние миндалин, зёва, 

слизистой рта, зубов, наличие аденоидов. При воспалительных заболеваниях в этих 

анатомических областях часто реактивно увеличивается и регионарный лимфоузел, 

при этом увеличение лимфоузлов носит асимметричный, односторонний характер. 

Кроме того, важно пропальпировать печень, селезёнку, оценить общее состояние 

больного. Всем пациентам с ЛАП обязательно делается клинический анализ крови. 

Лейкоцитоз, палочкоядерный сдвиг, повышение СОЭ характерны для острого 

лимфаденита инфекционного генеза, при лимфоцитозе, наличии атипичных 

мононуклеаров можно думать об инфекционном мононуклеозе, при наличии бластов – 

о гемобластозе. 

При гнойных шейных лимфаденитах, особенно при наличии хронического 

тонзиллита, важно сделать мазок из зёва на флору с определением чувствительности к 

антибиотикам, так как флора в зёве и лимфоузле при гнойном процессе практически 

всегда идентична [2].


Основные причины развития шейной лимфаденопатии 

Инфекции 

ОРВИ 

Вирус Эпштейн-Барр 

Цитомегаловирус 

Краснуха 

Вирусные 

Корь 

Ветряная оспа 

Простой герпес 

Вирус Коксаки 

ВИЧ 

Staphylococcus aureus 

Гемолитический стрептококк группы А 

Анаэробы 

Бактериальные 

Дифтерия 

Болезнь кошачьей царапины 

Туберкулёз 

Протозойные Токсоплазмоз, хламидиоз 

Опухоли 

Нейробластома 

Лейкемия 

Лимфома 

Рабдомиосаркома 

Различные 

Болезнь Кавасаки 

Коллагенозы 

Заболевания плазмы крови 

Лекарственные препараты 

Поствакцинальный синдром 

Болезнь Розаи-Дорфмана 

Болезнь Кикуши-Фуджимото 

Таблица 1 

Шейная лимфаденопатия в детском возрасте представляет достаточно 

распространённую проблему. У 38-45% здоровых во всех отношениях детей 

пальпируются шейные лимфоузлы. Патологией считается увеличение узла до размеров 

более 1 см в диаметре. Как правило, лимфаденопатия представляет собой 

кратковременный ответ на инфекционный процесс, но она может быть признаком 

более серьезных нарушений и злокачественных образований. 

Острая двусторонняя шейная лимфаденопатия обычно вызывается вирусными 

инфекциями верхних дыхательных путей или стрептококковым фарингитом (табл. 1). 

Острая односторонняя шейная лимфаденопатия в 40-80% случаев связана со 

стафилококковой или стрептококковой инфекцией. Наиболее частой причиной 

подострых или хронических лимфаденитов являются болезнь кошачьей царапины, 

7

8 


инфицирование микобактериями или токсоплазмами. Генерализованная 

лимфаденопатия часто вызывается вирусной инфекцией, реже опухолями, 

коллагенозами и приёмом лекарственных препаратов. 

Диагностика 

1. При проведении клинического обследования следует обратить внимание на 

следующие моменты: 

2. возраст ребенка, поскольку каждой возрастной группе присущи свои наиболее 

часто встречающиеся возбудители (табл. 2): 

3. данные анамнеза: длительность и характер течения, наличие в анамнезе контакта 

с инфицированными лицами, использование лекарственных препаратов; 

4. характеристики лимфоузла (размеры, плотность, наличие флюктуации, 

подвижность, болезненность, локальное повышение температуры, изменения 

кожи над образованием); 

5. другие клинические проявления: повышение температуры, боль в горле и кашель 

свидетельствуют о вирусной инфекции дыхательных путей; повышение 

температуры, повышенная потливость в ночное время и потеря веса – о лимфоме 

или туберкулёзе; необъяснимая лихорадка, усталость и артралгии могут быть 

связаны с коллагенозами; 

6. Наличие сопутствующих заболеваний. 

Возрастная группа Возбудители 

Новорожденные 

Дети до 1 года 

1-4 года 

5-15 лет 

S.aureus 

Стрептококки группы В 

S.aureus 

Стрептококки группы В 

S.aureus 

Гемолитический стрептококк группы А 

Атипичные микобактерии 

Анаэробные бактерии 

Токсоплазмоз 

Болезнь кошачьей царапины 

Туберкулёз 


Шейную лимфаденопатию следует дифференцировать со следующими заболеваниями: 

1. свинка (эпидемический паротит) – отёк локализуется в области угла нижней 

челюсти, тогда как шейные лимфоузлы расположены под ней; 

2. киста тироязычной области – локализуется между подъязычной костью и яремной 

вырезкой грудины, при глотании или высовывании языка движется вверх; 

3. киста жаберной щели – гладкое флюктуирующее образование, расположенное по 

нижнему переднему краю грудино-ключично-сосцевидной мышцы;


4. опухоль грудино-сосцевидной области – плотное веретенообразное образование, 

возникшее вследствие перинатального кровоизлияния в мышцу с последующим 

фиброзированием; подвижно в горизонтальном и неподвижно в вертикальном 

направлении. Как правило, сопровождается кривошеей; 

5. шейные ребра – ортопедическая аномалия, как правило, двусторонняя; 

образование плотное и неподвижное. Диагноз подтверждается при 

рентгенологическом исследовании; 

6. кистозная гигрома – многополостная выстланная эндотелием киста мягкой 

консистенции, сжимающаяся при надавливании, содержит лимфатическую 

жидкость, просвечивается при диаскопии; 

7. гемангиома – врождённая сосудистая аномалия, выявляющаяся при родах или 

сразу после них. Обычно красного или синюшного цвета; 

8. ларингоцеле – мягкое кистозное образование, выдающееся из гортани через 

тироидную мембрану, которое увеличивается при выполнении пробы Вальсальвы 

(натуживание на выдохе при закрытом носовом и ротовом отверстии). Может 

вызывать затруднение дыхания и хрипоту. При рентгенографии в образовании 

выявляется уровень жидкости; 

9. дермоидная киста – расположенная по средней линии киста, содержащая плотные 

и кистозные фрагменты; при диаскопии просвечивается в меньшей степени по 

сравнению с кистозной гигромой, при рентгенографии могут выявляться 

кальцификаты [3]. 

Генерализованная ЛАП, особенно в сочетании со спленомегалией, почти всегда 

указывает на наличие у больного системного заболевания или системной инфекции и, 

как правило, требует проведения серологических, вирусологических и 

иммунологических исследований [4]. 

При подозрении на системную инфекцию (как правило, вирусной этиологии) 

необходим поиск возбудителя серологическими или молекулярными методами. 

Генерализованная лимфаденопатия часто встречается при инфекциях, вызванных ВИЧ, 

Toxoplasma, ЦМВ, ВЭБ. Определение высоких титров IgM к соответствующим 

возбудителям является свидетельством острой фазы соответствующей инфекции. 

Методом ПЦР определяются частицы ДНК искомого возбудителя в различных 

биологических материалах (крови, моче, слюне, соскобах). Однако надо помнить, что в 

связи с высокой чувствительностью метода положительные результаты ПЦРдиагностики 

должны рассматриваться только в контексте клиники заболевания [5]. 

Ультразвуковое исследование из-за своей доступности и относительной 

дешевизны все шире применяется в клинической практике. УЗИ – важный 

диагностический тест при ЛАП. По данным УЗИ можно более точно, чем при 

пальпации, определить размеры ЛУ, глубину залегания, их отношение к другим 

органам. Так, ультразвуковая картина острого лимфаденита характеризуется 

увеличением его размеров, шарообразной формой, значительно сниженной 

эхогенностью вплоть до анэхогенного изображения. Для туберкулёзного ЛУ 

характерны нечёткость контуров, отёк окружающих мягких тканей, интранодальный 

кистозный некроз. Признаками, позволяющими заподозрить злокачественный процесс 

в ЛУ, являются нечёткость изображения области ворот ЛУ, утолщение изображения. 

9

10 


На УЗИ можно определить состояние не только периферических, но и внутрибрюшных 

ЛУ. 

На рентгеновском снимке грудной клетки в передней и боковой проекциях можно 

выявить увеличенные внутригрудные лимфоузлы. При необходимости проводится 

компьютерная томография соответствующих областей. 

Таким образом, одна из главных задач, которые ставит перед собой врач при 

обнаружении увеличения лимфоузлов у пациента, – определить, является ли это 

состояние реактивным, вторичным по отношению к какому-либо инфекционному 

заболеванию или это дебют какой-либо серьёзной патологии (онкологическое 

заболевание, туберкулёз периферических лимфоузлов, коллагеноз и др.). 

В дебюте лейкоза на первый план выходят такие симптомы, как лихорадка, 

геморрагический синдром, бледность, боли в костях, характерные изменения в 

анализах крови в виде анемии, тромбоцитопении, высокого лейкоцитоза или 

лейкопении, наличие бластов. 

Клиническая картина лимфогранулематоза весьма многообразна. Иногда 

заболевание начинается с появления интоксикации, лихорадки, слабости, потливости, 

ночного зуда. Иногда начало болезни характеризуется увеличением какой-либо одной 

группы или одного ЛУ, плотных, безболезненных, постепенно увеличивающихся в 

размерах, иногда частично регрессирующих, иногда характерное увеличение 

лимфоузлов может происходить через несколько месяцев после их стабильного 

состояния. Обязательным для постановки диагноза лимфогранулематоза является 

обнаружение клеток Березовского–Штенберга при биопсии ЛУ. 

При лимфомах Ходжкина клиника определяется первичной локализацией 

опухоли (брюшная полость, грудная полость). Лимфома с поражением только 

периферических лимфоузлов встречается примерно в 12% случаев неходжинских 

лимфом. Периферические узлы в этих случаях «растут на глазах», т. е. очень быстро 

увеличиваются, они эластичные, ненапряжённые, характеризуются асимметричностью 

поражения и тенденцией к образованию конгломератов. Клинический анализ крови в 

начале заболевания может оказаться нормальным. Основой диагноза также является 

гистологическая оценка субстрата опухоли, полученная путём биопсии. 

Из коллагенозов генерализованная ЛАП характерна в первую очередь для 

системной красной волчанки, в меньшей степени – для системных артритов и других 

состояний. Для дебюта СКВ характерны такие симптомы, как полиартрит, астения, 

«немотивированная» лихорадка, полиморфные сыпи. В общем анализе крови 

отмечается лимфопения, тромбоцитопения, ускорение СОЭ. Диагностическим 

признаком является обнаружение высоких титров антител к нативной ДНК. 

ЛАП в сочетании с периодической лихорадкой характерна для группы так 

называемых аутовоспалительных (периодических) синдромов [6]. 

ЛАП в отдельных случаях является ранним проявлением иммунодефицитного 

состояния. Как было сказано выше, изолированная генерализованная ЛАП характерна 

для ранних этапов течения ВИЧ-инфекции. Локальная ЛАП характерна также для 

таких первичных иммунодефицитных состояний, как общая вариабельная иммунная 

недостаточность, гипер-IgM-синдром, синдром Вискотта–Олдрича и др. Особого 

внимания в данном контексте заслуживает аутоиммунный лимфопролиферативный


синдром, в основе которого лежит врождённый дефект апоптоза лимфоцитов. 

Следствием этого дефекта является прогрессирующая лимфопролиферация, в первую 

очередь проявляющаяся как шейная ЛАП, часто сопровождающаяся спленомегалией, 

аутоиммунной и опухолевой патологией. Однако, как показывает практика, в 

подавляющем большинстве случаев причиной ЛАП является инфекция. 

Итак, алгоритм действия врача при обнаружении увеличенных лимфоузлов у 

пациента при отсутствии каких-либо других клинических проявлений, при 

нормальной температуре тела, отсутствии симптомов интоксикации – динамическое 

наблюдение в течение 2–4 недель [7, 8]. 

При наличии в клиническом анализе крови лейкоцитоза, палочко-ядерного 

сдвига назначается эмпирическая антибактериальная терапия. Если в течение этого 

времени сохраняются прежние размеры ЛУ или продолжается их рост, пациент 

направляется на хирургическое удаление ЛУ с последующим гистологическим и 

цитологическим исследованием биоптата, причём выбирается не самый доступный, а 

самый большой по размеру лимфоузел, который удаляется вместе с капсулой. 

В соответствии с современной классификацией диагноз лимфатической опухоли 

базируется на оценке клинической картины, гистологии, цитологии, иммунофенотипа, 

результатов молекулярных и кариологических исследований [9-11]. 

Լիմֆադենոպաթիաների ախտորոշումը մանկաբուժական պրակտիկայում 

Ս.Ս.Դաղբաշյան, Հ.Ս.Խաչատրյան 

Հոդվածում նկարագրվում է մանկաբույժի պրակտիկայում հանդիպող 

լիմֆադենոպաթիաների դիֆերենցիալ ախտորոշումը և տարբեր ավշահանգույցների 

մեծացումը: 

Diagnostic of limphadenopathy in pediatric practice 

S.S.Daghbashyan, H.S.Khachatryan 

This article shows differential diagnostic of limfadenopathy and limfnode enlargement, 

which are caused by several etiologic factors we meet during our practice. 

11

12 


Литература 

1. De Pauw В.E., Donnelly J. P. Рациональное применение антибиотиков при лечении 

больного с нейтропенией и лихорадкой. Русс. мед. журн., 1995, 2, 6, с. 371-378. 

2. Богомолов Б.П. Дифференциальная диагностика инфекционных геморрагических 

болезней и синдромов. Клинич. медицина, 1996, 9, с. 8-13. 

3. Левин Г. Объемный процесс в области шеи. В кн.: Тейлор Р.Б. Трудный диагноз. 

1992, т. 2, с. 220. 

4. Богомолов В.П. Дифференциальная диагностика лимфаденопатий. Клинич. 

медицина, 1996, 5, с. 4-9. 

5. Ковалева Л.Г. и соавт. Идентификация и дифференциация неспецифических 

лимфаденопатий в поликлинических условиях. Терапевт. архив, 1987, 10, с. 100- 

103. (Ковалева О.Г., Кременецкая А.М., Маслова А.В., Меликян А.Л., Пивник А.В., 

Романова М.И., Самойлова Р.С., Воробьев А.И.). 

6. Эйкнер Эдвар Г. Спленомегалия. В кн.: Тейлор Р.Б. Трудный диагноз, т. 2, с. 444- 

456. 

7. Волкова М.А. Амбулаторное лечение и диспансеризация больных хроническими 

лейкозами. М.: Медицина, 1978, с. 131-138. 

8. Воробьев А.И. Яхнина Е.И. Самойлова Р.С. Принципы дифференциальной 

диагностики зрелоклеточных лимфатических опухолей. Терапевт. архив, 1995, 7, 

с. 37. 

9. Воробьев А.И. и др. Зрелоклеточные лимфоцитарные опухоли. Терапевт. архив, 

1986, 9, с. 4-8. 

10. Абрамов М.Г. Дифференциальная диагностика некоторых форм спленомегалий и 

псевдоспленомегалий. Терапевт. архив, 1990, 2, с. 144-146. 

11. Бабский В.И. Клиника, диагностика и лечение лимфосарком селезенки. М., 1994, 

с. 33. 

12. Зубин Т.М., Иванов К.С., Казанцев А.П., Лесников А.Л. Дифференциальная 

диагностика инфекционных болезней. Л.: Медицина 1991, с. 128-739. 

Поступила 15.12.2008г.


УДК 577.1+577.15+547.953.61 

ВОЗМОЖНОСТЬ ПРИМЕНЕНИЯ БИОХИМИЧЕСКИХ ПОКАЗАТЕЛЕЙ В 

ПРОГНОЗИРОВАНИИ ЛЕЙКЕМИИ 

П.А.Казарян, С.С.Дагбашян 

Гематологический центр им. проф. Р.Еоляна МЗ РА, 

Ереванский государственный университет 

Ключевые слова: лейкозы, лимфопролиферативные заболевания, мембранные белки, 

АТФазы, фосфолипиды 

Увеличение числа острых и хронических форм онкогематологических 

заболеваний и их осложнений диктует необходимость более глубокого изучения 

биохимических механизмов нарушенных метаболических процессов с одновременной 

разработкой более эффективных методов терапии [1–4]. 

В связи с этим особый интерес представляло выявление патогенетических 

механизмов развития лимфопролиферативных заболеваний (ЛПФЗ), в частности 

мембранных аспектов их патогенеза, путем изучения особенностей изменения 

белковых и липидных компонентов биомембран, деятельности фосфоинозитидной 

сигнальной системы и ряда мембраносвязанных ферментных систем. Выявление 

опредeленной связи между изменениями указанных показателей и клинической 

картиной заболевания позволит с новой позиции подойти к вопросам разработки 

методов патогенетической терапии как самих онкогематологических заболеваний, так 

и их осложнений. 

Целью данной работы являлись исследование молекулярных механизмов развития 

молекулярных аспектов патогенеза онкогематологических заболеваний и их 

осложнений и разработка информативных критериев для прогнозирования и 

диагностки, а также оценки эффективности проводимой терапии. 

Материал и методы 

Изучали кровь 40 больных ЛПФЗ, в частности пациентов с хроническим 

лимфолейкозом (ХЛЛ), лимфогранулематозом (ЛГМ), острым лимфолейкозом (ОЛЛ), 

множественной миеломой и неходжкинскими лимфомами. 

В мембранах эритроцитов и лимфоцитов крови больных исследовали состояние 

компонентов фосфоинозитидной сигнальной системы, индивидуальных 

фосфолипидов (ФЛ) и их соотношений, адениловой системы, активность фосфолипазы 

А2, Na/K-, Ca- и Mg-АТФаз, а также 5'-нуклеотидазы (5'-НТ). 

Фракционирование индивидуальных фосфолипидов осуществляли методом 

тонкослойной хроматографии [5] в модификации П.А.Казаряна [6] на закрепленном 

слое силикагеля марки ЛС 5/40 мк (ЧССР). 

Определение активности фосфолипазы A2 проводили в супернатанте ткани 

легких и эритроцитарных мембранах спектрофотометрическим методом [1] в 

модификции П.А. Казаряна [6]. 

Фракционирование адениловых нуклеотидов осуществляли методом 

тонкослойной хроматографии [6] на закрепленном слое силикагеля марки ЛС/40 мк 

13

14 


(ЧССР). Идентификацию нуклеотидов производили с помощью свидетелей 

(стандартов), а затем в каждой фракции определяли количество неорганического 

фосфора [8]. Количество нуклеотидов рассчитывали по формуле с использованием 

коэффициентов молярных экстинкций Аткинсона [9]. 

Определение активности АТФаз проводили по модифицированному методу Hu Y. 

K., Kaplan J. H. [10], основанному на регистрации прироста неорганического фосфора в 

среде в ходе АТФазной реакции. Определение активности 5'-НТ проводили по методу 

Muszbek L., Szabo T. [11]. 

Фракционирование компонентов фосфоинозитидного цикла проводили методом 

тонкослойной хроматографии [12] на закрепленном слое силикагеля марки ЛС 5/40 

мкм в системе хлороформ:метанол:аммиак. Экстракцию и разделение фосфатидной 

кислоты проводили также методом тонкослойной хроматографии [5] в модификции 

П.А.Казаряна [6]. 

Достоверность различий количественных показателей определялась с помощью 

критериев достоверности Фишера-Стьюдента. 

Результаты и их обсуждение 

В результате проведенных исследований установлены особенности изменения 

липид-липидных, в частности фосфолипид-фосфолипидных (ФЛ/ФЛ), соотношений в 

биологических мембранах клеток крови у больных ХЛЛ, ОЛЛ, ЛГМ, множественной 

миеломой и лимфомами (рис. 1, 2), что проявляется значительным изменением 

качественного и количественного состава почти всех классов мембранных липидов, в 

свою очередь, приводящим к существенным отклонениям всех коэффициентов их 

соотношений (характеризующих состояние процессов фосфатидогенеза и деградации 

ФЛ). 

20 

15 

10 

5 

0 

контроль ХЛЛ Миелома ОЛЛ ЛГМ Лимфомы 

ЛФХ/ФХ ФХ/ФК ФЭ/ФХ 

Рис. 1. Изменение коэффициентов ФЛ/ФЛ соотношений в мембранах эритроцитов крови 

при ЛПФЗ

15 

10 

5 

0 



ЛФХ/ФХ ФХ/ФК ФЭ/ФХ 

Рис. 2. Изменение коэффициентов ФЛ/ФЛ соотношений в мембранах лимфоцитов крови 

при ЛПФЗ 

При всех изученных нозологиях как в эритроцитарных, так и лимфоцитарных 

мембранах резко повышается коэффициент соотношения 

лизофосфатидилхолины(ЛФХ)/фосфатидилхолины (ФХ) (р

16 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 



АТФ АДФ АМФ 

Рис. 3. Изменение уровня компонентов адениловой системы в эритроцитах крови при ЛПФЗ 

80 

60 

40 

20 

0 


АТФ АДФ АМФ 

Рис. 4. Изменение уровня компонентов адениловой системы в лимфоцитах крови при ЛПФЗ 

Нам представляется, что в основе выявленных отклонений лежит развивающаяся 

при этом гипоксия с усилением анаэробного окисления углеводов и подавления 

процессов окислительного фосфорилирования. Вместе с тем статистически 

достоверное снижение уровня основного энергетического субстрата – АТФ может 

привести к развитию энергетического криза. Накопление же содержания АДФ и АМФ 

указывает на нарушение метаболизма этих важнейших соединений, в частности, 

биосинтеза цАМФ, вторичного мессенджера аденилатциклазной сигнальной системы. 

В условиях патологии наблюдается также значительное (р0,01) изменение 

активности маркерного фермента 5-НТ как в эритроцитах, так и лимфоцитах крови 

(рис. 5, 6).

2.0 

1.0 


0.0 

контроль Миелома ЛГМ 


Рис. 5. Изменение активности 5'-НТ в эритроцитах крови при ЛПФЗ 

Подавление активности 5-НТ в эритроцитах крови наиболее выраженно при 

множественной миеломе и лимфомах, а в лимфоцитах наблюдается активация 

фермента при миеломной болезни и ЛГМ. 

1.0 

0.5 

0.0 



Рис. 6. Изменение активности 5'-НТ в лимфоцитах крови при ЛПФЗ 

Интересные данные получены при изучении ионтранспортных ферментных 

систем мембран эритроцитов и лимфоцитов крови (рис. 7, 8). В условиях патологии в 

эритроцитах и лимфоцитах крови уровень а/-АТФазы повышается при миеломной 

болезни и ЛГМ. При других нозологиях она заметно ингибирована, особенно при ХЛЛ 

и ОЛЛ. Указанные изменения сопровождаются также изменением Мg- и общей 

АТФазной активности как в эритроцитах, так и лимфоцитах крови. Активность Mg- 

АТФазы в эритроцитах заметно возрастает (за исключением у больных ОЛЛ). Иная 

картина наблюдается в лимфоцитах крови больных ЛПФЗ. Повышение активности 

фермента отмечается при множественной лимфоме и ХЛЛ. При других заболеваниях, 

особенно при ОЛЛ и ЛГМ, она значительно подавляется. 

10 

5 

0 


Na/K-АТФаза Mg-АТФаза Общая АТФаза 

Рис. 7. Изменение активности АТФаз в эритроцитах крови при ЛПФЗ 

17

18 

10 

5 


0 


Na/K-АТФаза Mg-АТФаза Общая АТФаза 

Рис. 8. Изменение активности АТФаз в лимфоцитах крови при ЛПФЗ 

Вышеизложенное позволяет заключить, что онкогематологические заболевания 

характеризуются существенными нарушениями как липидных, так и белковых 

компонентов биомембран, что несомненно указывает на информативность указанных 

показателей при оценке метаболических и, возможно, патогенетических нарушений. 

Последующие исследования касались изучения активности фосфолипазы А2 в 

эритроцитах и лимфоцитах крови обследованных больных (рис. 9, 10). Полученные 

нами данные указывают на резкое усиление деятельности этого фермента при всех 

нозологических формах. Эти изменения в эритроцитах наиболее выраженны при ОЛЛ 

и лимфомах, а в лимфоцитах – при ОЛЛ и ЛГМ. 

3 

2 

1 

0 

ХЛЛ Миелома ОЛЛ ЛГМ Лимфомы 

норма патология 

Рис. 9. Изменения активности ФЛ А2 в эритроцитах крови при онкогематологических 

заболеваниях 

3 

2 

1 

0 

ХЛЛ Миелома ОЛЛ ЛГМ Лимфомы 

норма патология 

Рис. 10. Изменения активности ФЛ А2 в лимфоцитах крови при онкогематологических 

заболеваниях


Повышение активности указанного фермента в условиях патологии согласуется с 

приведенными выше данными о резком увеличении содержания цитотоксичных ЛФХ 

и уменьшении уровня ФХ. Изменения активности фосфолипазы А2, запускающей 

"каскад" реакций арахидоновой кислоты с образованием простагландинов – медиаторов 

воспаления, указывает на углубление воспалительных процессов. 

В последующих исследованиях нами было изучено состояние компонентов 

фосфоинозитидного цикла при ХЛЛ. Выявилось значительное изменение содержания 

как полифосфоинозитидов, так и фосфатидной кислоты в мембранах эритроцитов 

крови больных ХЛЛ. Количественные и качественные сдвиги в спектре 

полифосфоинозитидов представлены на рис. 11. 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

МФИ ДФИ ТФИ 

донорская кровь 

ХЛЛ 

Рис. 11. Содержание полифосфоинозитидов эритроцитарных мембран (в % от суммы) 

Относительное содержание монофосфоинозитидов (ФИ) в мембранах эритроцитов 

крови больных резко (более чем двукратно) возрастает по сравнению со здоровыми. 

Уровень фосфоинозитид-4-фосфата (ФИ-4-Ф) и фосфатидилинозитид-4,5-дифосфата 

(ФИ-4,5-Ф) при этом статистически достоверно понижается. При этом наблюдается 

накопление фосфатидной кислоты (ФК) (рис. 12). 

Таким образом, хронический лимфолейкоз приводит к значительному нарушению 

метаболизма фосфоинозитидов, что проявляется статистически достоверными (р

20 

20 

15 

10 

5 

0 


ФК 

норма 

ХЛЛ 

Рис. 12. Содержание фосфатидной кислоты в эритроцитарных мембранах (в % от суммы) 

Прмечательно, что после проводимого лечения (химиотерапии) у обследованных 

больных не всегда наблюдается статистически достоверная нормализация метаболизма 

рассматриваемых показателей. Отмечается лишь тенденция к нормализации уровня 

некоторых показателей в эритроцитарных мембранах после курса химиотерапии. 

Обобщая вышеизложенное, можно прийти к заключению, что изучаемые 

биохимические показатели, в частности липид-липидные соотношения, активность 

фосфолипазы А2, Na/K- и Mg-АТФаз, содержание адениновых нуклеотидов, а также 

компонентов фосфоинозитидной сигнальной системы, могут быть использованы в 

качестве информативных тестов для прогнозирования и оценки степени тяжести 

исследуемых заболеваний. 

Особый интерес представляют результаты проведенных нами in vitro 

исследований состояния липидных и белковых компонентов биомембран при 

лейкемии после применения природного препарата – гипоталамического 

пролинбогатого полипептида PRP-1 (выделенного акад. А.А.Галояном из головного 

мозга животных) (13-17). 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

ОЛЛ ХЛЛ ХМЛ Лимфомы Миелома 

норма 

патология 

PRP in vitro 

Рис. 13. Изменения монофосфоинозитидов при гемобластозах и после применения in vitro 

PRP-1

50 

40 

30 

20 

10 

0 


МФИ ДФИ ТФИ 

норма 

ХЛЛ 

PRP-1 in vitro 

Рис. 14. Изменения компонентов фосфоинозитидной сигнальной системы при ХЛЛ и после 

применения in vitro PRP-1 

40 

30 

20 

10 

0 

ЛФХ ФИ СФМ ФХ ФЭ ФС ФК ДФГ 

норма 

ХЛЛ 


Рис. 15. Изменения индивидуальных фосфолипидов при ХЛЛ и после применения in vitro 

PRP-1 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

ПОЛ Фосфолипаза А2 

норма 

ХЛЛ 


Рис. 16. Активность ПОЛ и фосфолипазы А2 при ХЛЛ и после применения in vitro PRP-1 

21

22 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 


Na/K-АТФаза Mg-АТФаза Общая АТФазная 

активность 

норма 

ХЛЛ 

PRP in vitro 

Рис. 17. Состояние ионтранспортных систем при ХЛЛ и после применения in vitro PRP-1 

Из вышеизложенного следует, что онкогематологические заболевания 

характеризуются существенным нарушением метаболизма липидных и белковых 

компонентов мембран эритроцитов и лимфоцитов крови. 

Полученные результаты позволяют заключить, что существующие методы 

химиотерапии не приводят к заметной нормализации качественного и 

количественного состава липидных и белковых компонентов мембранных структур, а 

следовательно, и стабилизации биомембран и их функциональной активности. 

Результаты по применению in vitro PRP-1, на наш взгляд, достаточно убедительны 

для проведения целенаправленных исследований и создания базы данных, которые 

позволят проводить клиническое испытание этого природного иммуноактивного 

полипептида у онкогематологических больных.


Կենսաքիմիական ցուցանիշների օգտագործման հնարավորությունը 

լեյկեմիայի կանխորոշման գործում 

Պ.Ա.Ղազարյան, Ս.Ս.Դաղբաշյան 

Ուսումնասիրվել են ֆոսֆոլիպիդային կազմի, նրանց հարաբերակցության 

գործակիցների, ադենինային համակարգի բաղադրամասերի, 5’նուկլեոտիդազայի, 

Na/K-ԱԵՖազայի, Mg-ԱԵՖազայի, ԱԵՖազային ընդհանուր 

ակտիվության և ֆոսֆոլիպազա Ա2 ակտիվության, ինչպես նաև մոնոֆոսֆո-, 

դիֆոսֆո-, եռֆոսֆոինոզիտիդների և ֆոսֆատիդային թթուների պարունակության 

փոփոխությունների առանձնահատկությունները էրիթրոցիտների և լիմֆոցիտների 

թաղանթներում սուր և քրոնիկական լիմֆոլեյկոզների, լիմֆոգրանուլեմատոզի, 

լիմֆոմաների և միելոմաների ժամանակ և հիպոթալամուսից անջատված 

պրոլինով հարուստ պոլիպեպտիդի /PRP-1/ in vitro ազդեցության ներքո: 

Հաստատված է, որ ուսումնասիրված կենսաքիմիական ցուցանիշները կարող 

են օգտագործվել ինչպես լիմֆոպրոլիֆերատիվ հիվանդությունների 

կանխորոշման, այնպես էլ բուժման արդյունավետության գնահատման 

նպատակով: 

Բնական ծագում ունեցող PRP-1-ի օգտագործման արդյունքները վերջինիս 

արդյունավետության համոզիչ ապացույց են հանդիսանում և պահանջում են 

նպատակասլաց հետազոտություններ` կլինիկական փորձարկումներ սկսելու 

համար: 

Biochemical indicators usage possibilities in leukemia diagnosis process 

P.A.Ghazaryan, S.S.Daghbashyan 

Phospholipids fractions and their relations, adenine system components, 5nucleotidase, 

Na/K and Mg-ATPhase, ATPhase general and phospholipase A2 activity, as well 

as monophospho- diphospho-, triphosphoinositides and phosphatides acids’ substance 

exchange features in erythrocyte and lymphocyte membrane in critical/sharp and chronic 

lymphatic leukemia, lymphogranulomatosis, lymphoma and myeloma cases and under the 

effect of proline rich polypeptide (PRP1) in vitro extracted from hypothalamus have been 

investigated. 

The investigated biochemical indicators are proven to be used not only in diagnosis of 

lymphoprolipherative illnesses but also in the evaluation of treatment effectiveness. 

The results of the usage of the nature-based PRP-1 are the praved evident of their 

effectiveness and require purposive researches to start clinical tests. 

23

24 



1. Воробьев А.И., Горелов В.Г., Городецкий В.М., Шулутко Е.М. Критические 

состояния при гемобластозах (типичные формы и выживаемость в условиях 

отделения реанимации). Печень при гемобластозах, Новосибирск, 1999, 414 с. 

2. Воробьев А.И., Яхина Е.И., Самойлова Р.С. Принципы дифференциальной 

диагностики зрелоклетоных лимфатических опухолей. Тер. архив, 1995, 67(7), с. 3- 

7. 

3. Воробьев А.И., Кременецкая А.М., Лорие Ю.Ю., Харазишвили Д.В, Шкловский- 

Корди Н.Е. "Старые" и "новые" опухоли лимфатической системы. Тер. архив, 

2000, 7, с. 9-13. 

4. Hjalgrim H., Askling J., Sorehsen P., Madsen M., Rosdahl N. et al. Risk of Hodgkin’s 

disease and other cancers after infections mononucleosis. J. Natl. Cancer, Inst., 2000, 

92(18), p. 1522-1528. 

5. Хроматография в тонких слоях (под ред. Шталя Э.). М., 1965, 508 с. 

6. Казарян П.А., Элоян Д.В. Хроматографические методы (распределительный и 

адсорбционный). М., изд. ЦОЛИУВ, 1982, 28 с. 

7. Grassl M., Moeliring H. Spektrophotometrische bestimmung von phospholipase A. Z. 

Anal. Chem., 1969, Bd. 243, s. 416-423. 

8. Светашев В. И. Микротехника анализа липидов и ее использование. Автореф. 

канд. дис. Владивосток, 1973, с. 79. 

9. Atkinson D.E. Cellular energy metabolism. I st Regulation Akademic. Press, 1977, 15, p. 

26-29. 

10. Hu Y. K., and Kaplan J. H. 2000. 

11. Muszbek L., Szabo T., Fesus L. Analyt. Biochem., 1977, 77, p. 286-288. 

12. Зубер В.Л. Методы биохимических исследований. Л., 1982, с. 75. 



УДК 577.1+577.15 

THE IMPORTANCE OF NDP-KINASE ACTIVITY INVESTIGATION IN 

LYMPHOCYTES, ERYTHROCYTES AND PLATELETS IN PATIENTS 

WITH ONCOLOGICAL BLOOD DISEASES 

T.Yupsanis, P.A.Ghazaryan, S.S.Daghbashyan, I.J.Rybak 

Biochemistry Department, School of Chemistry, Aristotle University of Thessaloniki, 

Greece, Yerevan State University, Yerevan Hematological Centre, Armenia 

Keywords: NDP-kinase, Lymphocytes, Erythrocytes, Platelets, blood diseases 

In spite of prominent achievements in the area of oncological blood diseases research, 

this topic remains to be a very important field of studies. At the last decade the role of 

Nm23/NDPK gene family in the processes of cell growth, differentiation and proliferation 

was investigated intensively [1, 2, 3, 4]. 

Nucleoside Diphospho-Kinase (NDP-kinase) is an ubiquitous enzyme which catalyses 

phosphorylation of nucleoside-5’-diphosphate (NDP) to respective nucleoside-5’triphosphate 

(NTP) by ping-pong mechanism, forming a stable phosphohistidine 

intermediate [5, 6]: 

N1TP + E ↔ N1DP + E~P 

N2DP + E~P ↔ E + N2TP 

NDP-kinase is not a nucleoside-specific. It can consume as a substrate ribo- and 

deoxyribonucleotides, purines and pyrimidines [6]. Although, our recent unpublished 

researches have shown under the same conditions, some substrates are given the preference 

(Yupsanis T., Rybak I.J., 2007). 

Nowadays, the NDP-kinase family includes eight members coded by genes nm23-H1, 

nm23-H2, nm23-H4, nm23-H5, nm23-H6, nm23-H7, nm23-H8 и DR-nm23 [7]. All this 

enzymes can transfer the terminal phosphate from NTP to NDP. Besides this main enzymatic 

activity there were reported following NDP-kinase functions: ability of Nm23-H1 gene 

transcript to suppress metastasis spreading of some tumor types [8], the gene nm23-H2 

product identity to PuF, transcription regulating factor of proto-oncogene c-myc [9], 

attachment to transcription regulation factors and, also, proteinkinase activity and 

participation in G-protein system functioning [10]. 

NDP-kinase of Human blood cells is a heterogeneous hexamer consisting of two types 

of subunits – A and B [11]. Gene Nm23-H1 (metastasis suppressor) encodes NDPKA subunit 

while homologous gene Nm23-H2 encodes NDPKB subunit identical to PuF, transcription 

factor of proto-oncogene c-myc as was mentioned above. 

The role of NDP-kinase in pathogenesis of oncological diseases has been studied for 

such tumour types as ovarian cancer, breast cancer, prostate cancer, melanoma, gastric 

cancer etc. [2, 12, 13]. 

Numerous researchers report that there are difference between Nm23-H1 gene 

expression level in norm and under such pathological conditions. 

25

26 


Thus, in prostate cancer, some point mutations have been determined affecting 

oligomeric structure of enzyme and diminishing antimetastatic effect of Nm23-H1 gene 

product [14]. 

For breast cancer pathogenesis was shown evidently not only relations between 

expression of A/Nm23-H1 gene and disease development [15], but also some estrogenedependant 

regulation mechanism of these process have been studied [16]. 

According to recent data, NDP-kinase has pleiotropic effect on metastasis and there are 

two main NDP-kinase-dependant mechanisms regulating cell adhesion and integration. One 

is regulation by some NDP-kinase isoforms cytoskeleton organisation and protein trafficking 

in cellular matrix. Although, second mechanism is regulation by NDP-kinase of surface 

expression of integrin receptors and matrix metallo-proteinases, affecting directly cell 

adhesion and integration [17]. 

Recently, S120G mutation of human NDP-kinase gene A/Nm23-H1 have been 

discovered, which affects folding of enzyme, being a cause of aggressive neuroblastoma 

development [18, 19]. The last research shows that protein phosphorilation leads to normal 

folding. 

This data elucidates a good prospect to new therapeutical target search for treatment of 

several oncopathologies. 

Nowadays there is no common opinion about interrelation between antimetastatic and 

NDP-kinase activity of Nm23-H1 [20]. While the direct participation of defined domains in 

Nm23-H2 product in transactivation of transcription appears to be proved by recent 

researches [21]. 

Thus, it is expediently to perform comparative studies of NDP-kinase activity in human 

blood cells in norm and oncopathology. This is evident because of participation of NDPkinases 

in G-proteins system functioning [10], which is a key link in the intracellular signal 

transduction, and because NDP-kinases are main source of GTP, taking part directly in vital 

cell functions like differentiation and proliferation [22]. 

Besides this, it is well known that being easily converted by NDP-kinase to NTP, NDPs 

are stimulators of DNA synthesis and reparation [23]. Also it is proved by numerous articles 

devoted to role of intracellular and extracellular NDPs, NTPs and enzymes taking part in 

their metabolism in signal transduction [24]. 

Recently there were published some articles devoted to investigation of Nm23 gene 

expression in lymphocytes, obtained from patients with different types of acyre leukemia 

[25, 26], and role of NDP-kinases in hemopoiesis [27], that prove the correlation between 

production of the enzyme and clinical character of the disease. 

But there were no studies of NDP-kinase enzymatic activity performed under these 

conditions, so mechanism of its participation in proliferation and differentiation of blood 

cells remains to be elucidated being very interesting for further investigation. 

Thus, all the data presented in this mini review prove the grate importance of suggested 

research area, because it gives a possibility to understand better pathogenesis of the disease 

being significant medical and social problem.


Main Task of Suggested Research 

To study the activity and some biochemical properties of NDP-kinase from 

lymphocytes, erythrocytes and platelets from patients suffering from different types of 

leucosis in comparing with healthy controls. 

Conclusions 

A thorough study of scientific research publications devoted to investigation of 

different functions of NDP-kinase in the human organism and to its role in cancer 

pathogenesis let us to suggest a presence of unknown until this moment mechanisms in 

pathogenesis of oncological blood diseases. 

The possibility to perform suggested experiments appeared due to the development of 

international scientific collaboration between AUTh and YSU gives a good opportunity to 

work in this interesting and important field of clinical biochemistry. 

27

28 


NDP-կինազայի ակտիվության ուսումնասիրության նշանակությունը 

լիմֆոցիտներում, էրիթրոցիտներում և թրոմբոցիտներում արյան 

չարորակ նորագոյացությունների ժամանակ 

Տ.Յուպսանիս, Պ.Ա.Ղազարյան, Ս.Ս.Դաղբաշյան, Յե.Յու.Ռիբակ 

Մարդու օրգանիզմում NDP-կինազայի բազմազան ֆունկցիաների և նրանց դերի 

պարզաբանմանը նվիրված գիտական տպագրությունների մանրակրկիտ 

ուսումնասիրությունը ուռուցքների ախտածնության մեջ հիմք տվեցին ենթադրելու 

մինչ օրս անհայտ մեխանիզմների առկայությունը: Տվյալ հոդվածում ներկայացված 

փորձերի կիրառման հնարավորությունը, որը ծագել է Հունաստանի “Արիստոտել” 

համալսարանի, ՀՀ ԱՆ Արյունաբանական կենտրոնի և Երևանի պետական 

համալսարանի միջև գործող համագործակցության արդյունքում, նոր հեռանկարներ է 

բացում այդ քիչ ուսումնասիրված, բայց չափազանց կարևոր և արդիական 

ուղղության՝ կլինիկական կենսաքիմիայի զարգացման համար: 

Значение изучения активности NDP-киназ в лимфоцитах, эритроцитах и 

тромбоцитах в норме и при онкологических заболеваниях крови 

Т.Юпсанис, П.А.Казарян, С.С.Дагбашян, Е.Ю.Рыбак 

Тщательное изучение научных публикаций, посвященных исследованию 

разнообразных функций NDP-киназ в организме человека и их роли в патогенезе 

раковых заболеваний, позволило предположить наличие неизвестных до сегодняшнего 

дня механизмов в патогенезе онкопатологий крови. Возможность проведения 

предложенных в данном обзоре экспериментов, появившаяся благодаря развитию 

международного сотрудничества между Университетом Аристотеля в Салониках 

(Греция), Гематологичесим центром (Армения) и Ереванским государственным 

университетом (Армения), открывает широкие перспективы для изучения этого 

относительно мало разработанного, но, без сомнения, актуального направления в 

клинической биохимии.


References 

1. Kimura N, Shimada N, Fukuda M, Ishijima Y, Miyazaki H, Ishii A, Takagi Y, Ishikawa 

N. Regulation of cellular functions by nucleoside diphosphate kinases in mammals. 

Journal of Bioenergy and Biomembranes, June, 2000, 32(3): 309-15. 

2. Sung-Jen Wei, Carol S. Trempus, Robin C. Ali, Laura A. Hansen, and Raymond W. 

Tennant. 12-O-Tetradecanoylphorbol-13-acetate and UV Radiation-induced 

Nucleoside Diphosphate Protein Kinase B Mediates Neoplastic Transformation of 

Epidermal Cells. The Journal of Biological Chemistry, February, 2004, Vol. 279, No. 7. 

3. Keim D., Hailat N., Melhem R., Zhu X.X., Lascu, Veron M., Strahler J., Hanash S.M. 

Proliferation-related Expression of p19/nm23 Nucleoside Diphosphate Kinase. Journal 

of Clinical Investigation, March 1992, Volume 89. 

4. Edith H.Postel. Molecules in focus NM23-NDP kinase. The International Journal of 

Biochemistry & Cell Biology, February, 1998, pp. 1291–1295. 

5. Matthias Engel, Markus Seifert, Birgit Theisinger, Ulrich Seyfert, and Cornelius Welter. 

Glyceraldehyde-3-phosphate Dehydrogenase and Nm23-H1/Nucleoside Diphosphate 

Kinase A. The Journal of Biological Chemistry, August, 1998, Vol. 273, No. 32. 

6. Guignard F. and Markert M. The nucleoside diphosphate kinase of human neutrophiles. 

Biochemical Journal, 1996 (316), pp. 233-238. 

7. Erent M., Gonin P., Cherfils J., Tissier P., Raschella G., Giartosio A., Agou F., Sarger C., 

Lacombe M.-L., Konrad M., Lascu I. Structural and catalytic properties and homology 

modelling of the human nucleoside diphosphate kinase C, product of DRnm23 gene. 

European Journal of Biochemistry, February, 2001 (268). 

8. Alessandra Viel, Lara Dall'Agnese, Vincenzo Canzonieri, Francesco Sopracordevole, 

Eugenia Capozzi, Antonino Carbone, Maria Caterina Visentin, and Mauro Boiocchi. 

Suppressive Role of the Metastasis-related nm23-Hl Gene in Human Ovarian 

Carcinomas: Association of High Messenger RNA Expression with Lack of Lymph Node 

Metastasis. Cancer Research, June, 1995 (55). 

9. Tschiedel S., Gentilini C., Lange T., Wölfel C., Wölfel T., Lennerz V., Stevanovic S., 

Rammensee H.G., Huber C., Cross M., Niederwieser D. Identification of NM23-H2 as a 

tumour-associated antigen in chronic myeloid leukaemia. Leukemia, August, 2008 

22(8):1542-50. 

10. Kenzo O., Minehiko Y. Direct activation of Guanine Nucleotide Binding Proteins 

through High-Energy Phosphate-Transfer by Nucleoside Diphosphate-Kinase. 

Biochemical and Biophysical Research Communications, August, 1987, Vol. 148, N 1. 

11. Anne-Marie Gilles, Elena Presecans, Alin Vonicas, and Ioan Lascus. Nucleoside 

Diphosphate Kinase from Human Erythrocytes. The Journal of Biological Chemistry, 

May, 1991, Vol. 266, N 14. 

12. Yi-Torng Tee , Gin-Den Chen , Long-Yau Lin, Jiunn-Liang Ko, Po-Hui Wang. Nm23- 

H1: A metastasis associated gene. Taiwanese Journal of Obstetrics and Gynaecology, 

June, 2006, Vol. 45, N 2. 

13. Heimann R., Ferguson D.J., Hellman S. The relationship between nm23, angiogenesis, 

and the metastatic proclivity of node-negative breast cancer. Cancer Research, July, 

1998, 58(13):2766-71. 

14. Kim Y.I., Park S., Jeoung D.I., Lee H. Point mutations affecting the oligomeric structure 

of Nm23-H1 abrogates its inhibitory activity on colonization and invasion of prostate 

cancer cells. Biochemical and Biophysical Research Communications 2003, Jul. 25, 

307(2):281-9. 

29

30 


15. Tommasi S., Fedele V., Crapolicchio A., Bellizzi A., Paradiso A., Reshkin SJ. ErbB2 and 

the antimetastatic nm23/NDP kinase in regulating serum induced breast cancer 

invasion. International Journal of Molecular Medicine, 2003, Jul. 12(1):131-4. 

16. Palmieri D., Halverson D.O., Ouatas T., Horak C.E., Salerno M., Johnson J., Figg W.D., 

Hollingshead M., Hursting S., Berrigan D., Steinberg S.M., Merino M.J., Steeg P.S. 

Medroxyprogesterone acetate elevation of Nm23-H1 metastasis suppressor expression 

in hormone receptor-negative breast cancer. J. Natl. Cancer Inst., 2005, May 4, 

97(9):632-42. 

17. Fournier H.N., Albigès-Rizo C., Block M.R. New insights into Nm23 control of cell 

adhesion and migration. Journal of Bioenergetics Biomembrane, 2003, Feb. 35(1):81-7. 

18. Lascu I. Nm23-H1/NDP kinase folding intermediates and cancer: a hypothesis. Journal 

of Bioenergetics Biomembrane, 2006, Aug. 38(3-4):265-8, 

19. Mocan I., Georgescauld F., Gonin P., Thoraval D., Cervoni L., Giartosio A., Dabernat- 

Arnaud S., Crouzet M., Lacombe M.L., Lascu I. Protein phosphorylation corrects the 

folding defect of the neuroblastoma (S120G) mutant of human nucleoside diphosphate 

kinase A/Nm23-H1. Biochemical Journal, 2007, Apr. 1, 403(1):149-56, 

20. Ouatas T., Salerno M., Palmieri D., Steeg P.S. Basic and translational advances in cancer 

metastasis: Nm23. Journal of Bioenergy and Biomembranes, February, 2003, 35(1):73-9; 

21. Cho S.J., Lee N.S., Jung Y.S., Lee H., Lee K.J., Kim E., Chae S.K. Identification of 

structural domains affecting transactivation potential of Nm23. Biochemical and 

Biophysical Research Communications, December, 2001, 289(3):738-43. 

22. Kimura N., Shimada N., Ishijima Y., Fukuda M., Takagi Y., Ishikawa N. Nucleoside 

diphosphate kinases in mammalian signal transduction systems: recent development 

and perspective. Journal of Bioenergy and Biomembranes, February, 2003, 35(1): 41-7. 

23. Edith H. Postel, Bozena M. Abramczyk, Mikhail N. Levit, and Saw Kyin. Catalysis of 

DNA cleavage and nucleosidetriphosphate synthesis by NM23-H2/NDP kinase share an 

active site that implies a DNA repair function. PNAS, December, 2000, vol. 97, N 26. 

24. Gennady G. Yegutkin, Tiina Henttinen, Sergei S. Samburski, Jozef Spychala and Sirpa 

Jalkanen. The evidence for two opposite, ATP-generating and ATP-consuming, 

extracellular pathways on endothelial and lymphoid cells. Biochemical Journal, 2002, 

25. Okabe-Kado J., Kasukabe T., Honma Y. Expression of cell surface NM23 proteins of 

human leukemia cell lines of various cellular lineage and differentiation stages. 

Leukemia Research, June, 2002, 26(6):569-76. 

26. Yamashiro S., Urano T., Shiku H., Furukawa K. Alteration of nm23 gene expression 

during the induced differentiation of human leukemia cell lines. Oncogene, September, 

1994, 9(9):2461-8. 

27. Roel Willems, Dirk R. Van Bockstaele, Filip Lardon, Marc Lenjou, Griet Nijs, Hans- 

Willem Snoeck, Zwi N. Berneman, and Herman Slegers. Decrease in Nucleoside 

Diphosphate Kinase (NDPK/nm23) Expression during Hematopoietic Maturation. The 

Journal of Biological Chemistry, May, 1998, Vol. 273, N 22. 



612.014.4.611-018.51 

SOME ADDITIVES’ EFFECT INDUCED BY HYPERICIN AND H. PERFORATUM 

EXTRACTS ON THE PHOTODESTRUCTION OF ERYTHROCYTES 

H.R.Vardapetyan, * S.G.Tiratsuyan, A.A.Hovhannisyan, A.S.Martirosyan 

Russian-Armenian (Slavonic) State University 

* Yerevan State University, Faculty of Biology, Department of Biophysics 

Keywords: extracts of H. perforatum, hypericin, quercetin, erythrocyte, protection factor 

There are numerous compounds within St John’s wort (Hipericum. perforatum L.) 

preparations, including naphthodianthrones: hypericin (HY), pseudohypericin and 

hyperforin; flavonoids, i.e. quercetin; xanthones; biflavones; polyphenolics; anthraquinones; 

porphyrins, essential oils. These compounds are believed to be involved in St John’s wort 

antidepressant, antiretroviral, antiviral, anticancer activities [1, 2]. The key component of H. 

perforatum extracts is believed to be HY that possesses all above mentioned activities. 

Nowadays a natural pigment HY (1,3,4,6,8,13-hexahydroxy 10,11-dimethylphenanthroperylene-7, 

14-dion) is considered as a potent blood sterilizer and photosensitizer with some 

very suitable properties for application in photodynamic therapy. Thus HY could be used in 

blood sterilization during transfusion, in photodynamic therapy of cancer, [2] etc. The lightinduced 

phototoxicity of HY and H. perforatum extracts containing the HY compounds have 

been studied with a human erythrocyte hemolysis. In order to the better understanding of 

the efficiency and safety of H. perforatum herbal preparations it has become imperative to 

study the influence of antioxidants on HY action, such as ascorbic acid, tryptophan (Trp), 

human serum albumin (HSA), quercetin and also their joint action on photohemolysis, as 

well as to identify and characterize the biologically active constituents that are able to 

increase or reduce the photoinduction of key constituents, like HY. 

Materials and Methods 

HY and its derivatives were received from flowers and leaves of H. perforatum L. After 

drying with warm air at 55±1 0 С the plant biomass was extracted to receive H. perforatum 

extracts: thermal treated extract (TE) was received by extraction with chloroform during the 

3 h. on the shaker at room temperature, dried and extracted in 80% methanol and acetone 

until the full discoloring of solution in the Soxhlet’s apparatus, centrifuged and finally the 

sediment containing mainly HY and its derivatives were dissolved in ethanol; cold extract 

(CE) was received from flowers and leaves of H. perforatum by storing in 96% ethanol one 

week. HY concentrations were determined by absorption at 590 nm in 1 cm path, accepting 

the factor of molar absorption as 43500. Commercial HY (“ROTH”, Austria) was preliminary 

dissolved in 96% ethanol and added to reaction mixture so that the final concentration of 

alcohol was 5%. 

Erythrocytes of practically healthy donors were received and hemolysis was conducted 

by methods described in [3]. Erythrocyte suspensions were irradiated with visible light of 

filament lamp (100W), with intensity of 30mW/cm 2 on the sample surface. After the 10 min 

irradiation the photohaemolysis was determined by absorbance readings at 680 nm with 

frequency 30 sec. on spectrophotometer Specord M400 (Carl-Zeiss, Germany). The 

31

32 


percentage of photohemolysis was defined as 100(Ao-At)/Ah, where At is the absorbance for 

the test sample for a given time Ao is absorbance for a control (i.e. without photosensitizer); 

Ah is the absorbance for total hemolysis, which was determined after irradiation. To study 

the hemolysis kinetics HY concentrations were sorted out during experiments so that after 

irradiation erythrocyte suspensions were not completely hemolysed. 

The following additives were used: ascorbic acid (0.15 – 7.5 μM), Trp (1; 3; 15; and 30 

mM) (“Aldrich”, Germany), HSA (1.5; 3; 6; 12 μM) (“Roth”, Austria), quercetin (10 -6 – 10 -4 

M) (“Roth” Austria). 

For evaluation of additives’ effect and their quenching of reactive oxygen species, 

generated during photosensitization, the protection factor was calculated by formula: Pf = 

(OD - OD0) / (ODd - OD0), where OD - optical density of the irradiated erythrocyte 

suspension in the presence of antioxidant; OD0 - optical density of the irradiated erythrocyte 

suspension without additives; ODd - optical density of the non- irradiated suspension. 

Using a fluorescent spectrofluorometer (Fluoromax, Germany) fluorescence spectra 

were recorded. The excitation at 280 nm was used to study the dependence of HY 

fluorescence intensity (598 nm emission band of HY) in mixtures with Phe. 

Experiments were carried out 4-6 times. Each experiment consists of 2-3 series. 

Statistical analysis was carried out with standard statistical methods: calculation of 

average values, standard errors, standard average errors. 

Results and Discussion 

Many components of H. perforatum possess expressed biological activities and are used 

separately/alone or as a total extract in therapy of several diseases. Such components are HY 

and its derivatives. Despite the HY concentration and incubation time the incubation of 

erythrocyte suspension with different concentrations of HY in the darkness did not lead to 

hemolysis. Preliminary incubation (5 - 20 min) of erythrocytes with 5% ethanol did not 

cause hemolysis either in darkness or after irradiation. Under the irradiation by visible light 

HY leads to erythrocyte hemolysis and the release of hemoglobin occurs. It was shown that 

erythrocyte resistance depends on both HY concentration and irradiation time [3]. 

It was revealed that both CE and TE extracts have expressed photodynamic activity and 

reduce erythrocyte resistance. The amount of HY in extracts (by absorption at 590 nm) was 

equal to the amount of pure HY in photohemolysis experiments. HY and TE at 0.28 μM did 

not cause hemolytic effect in the darkness, whereas CE with the same amount of HY showed 

hemolytic activity after 10 min irradiation and finished till 2 h of incubation. Prevention of 

hemolysis in the darkness was gained by decreasing concentration twice and following 

experiments on photodynamic action of CE, which was conducted with that concentration. 

It was investigated the influence of additives on erythrocyte photohemolysis caused by 

HY, TE and CE (Table 1). It was shown that ascorbic acid did not show any influence on 

photohemolysis, caused by TE of St. John's Worth, whereas in some concentrations 

strengthens the photohemolysis.


Effect of additives on photohemolysis, induced by HY, CE and TE 

(10min irradiation) 

Additives Photosensitizer Protection factor (Pf) 

Asc.acid (0.15 M ) HY 0.13 

Asc.acid (0.75 M ) HY 0.45 

Trp (1 mM) HY 0.19 

Trp (3 mM) HY 0.32 

HSA (1.5 M) HY 0.41 

HSA (3 M ) HY 0.57 

HSA (6 M ) HY 0.75 

HSA (12 M ) HY 0.82 

Asc.acid (0.15 M ) CE 0.31 

Asc.acid (0.75 M ) CE 0.10 

Asc.acid (1.5 M ) CE 0.30 

Asc.acid (7.5 M ) CE 0.37 

Trp (1 mM) TE 0.27 

Trp (3 mM) TE 0.15 

Trp (15 mM) TE 0.12 

Trp (30 mM) TE 0.05 

Table 1 

According to these results, ascorbic acid in concentrations up to 0.75 μМ have essential 

protective effect (45%) on hemolysis caused by HY, which weakens with the further 

concentration decrease. It is necessary to note, that ascorbic acid did not influence the 

erythrocytes despite the concentration and irradiation time. At concentrations exceeding 

0.75 μМ ascorbic acid exhibits synergetic effect on photohemolysis caused by HY. Thus it is 

probable that photodynamic action of HY occurs via 1 О2, as well as via other reactive oxygen 

species, such as superoxide radical, hydrogen peroxide and ascorbic acid anion radicals, 

which in their turn promote faster lysis of erythrocytes. On the basis of received data a 

hypothetical scheme of erythrocyte photohemolysis caused by the joint action of HY and 

ascorbic acid was proposed by us [4]. The fact that some concentrations of ascorbic acid 

together with HY strengthen, the photohemolysis could be an evidence of existence of 

additional mechanisms of HY action. It could be either formation of HY radicals or the рН 

fall on the membrane [5]. 

Irradiation of erythrocytes with CE and ascorbic acid revealed the protective effect of 

the latter despite its concentration on the contrary with pure HY and TE (Table 1). It could 

be suggested that in total CE extract there are some components, which are degraded during 

thermal extraction and which together with ascorbic acid increase the erythrocyte 

resistance. It is known that one of the major components of H. perforatum is quercetin. In 

several works there are data, suggesting that ascorbic acid, cooperating with quercetin, 

prevents erythrocyte photohemolysis, caused by hematoporphyrin [6]. It is probable that 

increase of erythrocyte resistance at CE induced photohemolysis with all concentrations of 

ascorbic acid is connected with the presence of quercetin, in contrast to TE and HY induced 

photosensitization. It is important to note that at all used concentrations ascorbic acid did 

not prevent erythrocyte photohemolysis caused by TE. 

33

34 


Quercetin, one of the most abundant flavonoids, possesses many biological effects and it 

is assumed that several of them are due to its antioxidant activity [7]. Quercetin likely 

prevents ascorbic acid oxidation and thus suppresses erythrocyte destruction [4]. To study 

the possible action of quercetin on HY induced photohemolysis the concentrations of HY 

that cause the formation of 1 O2 (Fig. 1) were selected. Quercetin at concentration of 10 -5 М 

has shown strong protective effect (46%) on photohemolysis, induced by HY (HY/quercetin 

ratio was 1:1), which weakens with the further concentration decrease. This certifies the 

antioxidant effect of quercetin, connected with quenching of generated 1 O2. Quercetin itself, 

despite its concentration and irradiation time, did not lead to erythrocyte hemolysis. 

Erythrocyte 

resistance (%) 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

HY HY - quercetin Quercetin 

Figure 1. Influence of quercetin on erythrocyte resistance at HY induced photohemolysis 

(HY/quercetin molar ration was 1/1) 

Possessing an antioxidant activity quercetin likely prevents ascorbic acid oxidation and 

the quercetin becomes oxidized (Fig. 2). 

Figure 2. Structures of reduced and oxidized forms of quercetin 

Ascorbic acid protection can have very important biological importance, because its 

metabolites can be mutagenic for mammalian cells [7]. Sorata et al. studied the promoting 

effect of ascorbic acid on quercetin-induced suppression of photohemolysis in human 

erythrocytes. The authors suggested that the cooperation of quercetin with ascorbate in 

photohemolysis was attributable to the reduction of oxidized quercetin by ascorbate, 

resulting in the regeneration of the flavonol [6].


It has been shown that at incubation with erythrocytes Trp does not act on hemolysis 

despite the irradiation time. Results of joint action of Trp with HY are summarized in Table 

1. It is obvious that Trp inhibits (below 6 mM) or stimulates (above 6 mM) erythrocyte 

photohemolysis, depending on concentration. The photohemolysis suppression indirectly 

testifies the contribution of 1 О2 in this process as Trp is a quencher of 1 O2. Not full inhibition 

of photohemolysis also indicates the existence of alternative mechanisms of HY action [5]. 

The influence of Trp on erythrocyte resistance at TE photoinduction revealed that Trp (1-30 

mM), unlike ascorbate, exhibits protective action on erythrocyte photohemolysis, induced by 

TE (Table 1). 

Investigation of joint action of HSA and HY on erythrocyte photodestruction reveals 

the photohemolysis suppression, which increases with HSA concentration raise in mixture. 

The protective effect of HSA can be connected with neutralization of lipophilic properties of 

HY when it binds with HSA. The latter prevents HY linkage with erythrocytes and 

effectively suppresses photohemolysis. Protective action of albumin is more than that of 

ascorbic acid and Trp and increases with its concentration raise, the maximum of which is 

observed in the case of HY/HSA = 1:2 molar ratio. It is significant that unlike HSA that 

inhibits photohemolysis on 82%, Trp suppresses the photohemolysis only on 32%, i.e. the 

inhibitory action of HSA on photodynamic properties of HY is caused not only by its 

interaction with Trp of the protein. 

The results obtained from resonance Raman spectroscopy indicate that HY is placed in 

the IIA subdomain of HSA. HY molecule is clearly capable to enter the deep Trp214 

residuum containing pocket of the IIA subdomain. However, it is possible also for hydrogen 

bonds. One can be the second hydroxyl group in the peri HY region and the carbonyl group 

of the Phe211 peptidic link possible [8]. To detect these interactions the interaction of HY 

with HSA, Trp and Phe by fluorescence analysis with or without irradiation were 

investigated. Study with Phe was carried out by excitation wavelength 280 nm. The emission 

peaks at 306 nm, 559 nm and 617 nm were observed, that are shifted to shorter wavelengths, 

compared with the HSA fluorescence peaks. On fluorescence spectrum of HY-Phe complex 

(1:1 molar ratio) emission increase at 306 and 606 nm (almost twice) and at 559 nm (almost 

20 times) was observed. Irradiation of these mixtures does not affect the fluorescence 

spectrum (Table 2). Increase of Phe concentration does not lead to considerable changes, i.e. 

the complex reaches its saturation at 1:1 molar ratio. This certifies that only one site for Phe 

binding with HY exists. 

On fluorescence spectrum of HY-Phe complex the 590-600 nm peak, characteristic to 

HY, was absent. On the other hand fluorescence intensity rise was observed at 616 nm, 

probably due to energy transfer. These data suggest that it is probable HY interaction with 

Phe in hydrophobic pocket of HSA that could lead to creation of new models of interaction 

of HY with HSA. 

Thus, it could be concluded that quercetin suppresses photohemolysis, sensitized by 

HY, while some antioxidants, like ascorbic acid and Trp suppress or enhance the 

photodamaging activity of HY, depending on concentration. Increase of erythrocyte 

resistance by quercetin was due to scavenging of 1 O2, generated by photosensitized reaction 

of CE, as well as radicals, generated by high concentration of ascorbic acid. 

35

36 


Characteristic fluorescence emission peaks of HY-Phe complexes withor without irradiation 

Fluorescence 

intensity * 10 3 

Table 2 

emission (nm) 306 335 559 590 616 643 

HSA - 250.0 133.0 - 0.1 

HY - - 1280.0 59 - - 

Phe 6.6 - 65.0 2.9 - 

Phe irr. 7.2 - 12.0 1.0 

Phe-HY (1:1) non-irr. 11.0 - 1240.0 - 4.8 - 

Phe-HY (1:10) non-irr. 11.8 - 1240.0 - 5.2 - 

Phe-HY (1:1) irr. 11.0 - 1210.0 4.5 - 

Phe-HY (1:10) irr. 11.0 - 1200.0 4.6 - 

A correlative relation between albumin concentration and erythrocyte resistance was 

revealed. Inhibitory action of HSA on photodestructive properties of HY is caused not only 

by its interaction with Trp, but also with other amino acids of the hydrophobic pocket of the 

protein, i.g. with Phe. 

Received data suggest the possibility of regulation of HY action mechanisms by 

different additives. It could also be concluded that the agents existing in TE and CE, such as 

quercetin, can change the outcomes of HY action and make it more favorable for therapeutic 

application. 

Հավելանյութերի ազդեցությունը հիպերիցինով և H. perforatum-ի էքստրակտներով 

հրահրված էրիթրոցիտների ֆոտոքայքայման վրա 

Հ.Ռ.Վարդապետյան, Ս.Գ.Տիրացույան, Ա.Ա.Հովհաննիսյան, Ա.Ս.Մարտիրոսյան 

Ուսումնասիրվել է բնական ֆոտոսենսիբիլիզատոր հիպերիցինի և H. perforatumի 

ջերմային (ՋԷ) և սառը (ՍԷ) մշակմամբ ստացված տարբեր էքստրակտների` 

ազդեցությունը մարդու էրիթրոցիտների դիմացկունության վրա` մութ 

պայմաններում և ճառագայթումից հետո: Ցույց է տրված, որ հիպերիցինը և ՋԷ-ը, ի 

տարբերություն ՍԷ-ի, մութ պայմաններում չեն բերում էրիթրոցիտների հեմոլիզի, իսկ 

ճառագայթման դեպքում ցուցաբերում են ֆոտոքայքայիչ ակտիվություն, որը կախված 

է հիպերիցինի կոնցենտրացիայից և ճառագայթման դոզայից: Մարդու շիճուկային 

ալբումինը ճնշում է հիպերիցինով հրահրված ֆոտոհեմոլիզը, ընդ որում 

ազդեցությունն ունի կոնցենտրացիոն կախվածություն: Ցույց է տրված հիպերիցինի 

ֆենիլալանինի ուժեղ փոխազդեցությունը: Հիպերիցինով և ՋԷ-ով հրահրված 

ֆոտոհեմոլիզի վրա և' տրիպտոֆանը, և' ասկորբինաթթուն, կոնցենտրացիայից 

կախված, ցուցաբերում են կամ պաշտպանիչ, կամ քայքայիչ ազդեցություն, սակայն 

բոլոր կոնցենտրացիաների դեպքում ճնշում են ՍԷ-ով հրահրված էրիթրոցիտների 

ֆոտոհեմոլիզը: Հավանաբար դա պայմանավորված է H. perforatum-ի 

էքստրակտներում պարունակվող ֆլավոնոիդների, այդ թվում և քվերցետինի 

պաշտպանիչ ազդեցությամբ, որը բարձրացնում է էրիթրոցիտների 

դիմացկունությունը հիպերիցինով ֆոտոինդուկցիայի դեպքում: Այս փաստը 

չափազանց կարևոր է H. perforatum-ի էքստրակտների ֆոտոդինամիկ 

արդյունավետության գնահատման համար:


Действие добавок на фотодеструкцию эритроцитов, вызванное гиперицином и 

экстрактами H. perforatum 

Г.Р.Вардапетян, С.Г.Тирацуян, А.А.Оганесян, А.С.Мартиросян 

Исследовано действие природного фотосенсибилизатора гиперицина и различных 

экстрактов H. perforatum, полученных путем термической (ТЭ) и холодной (ХЭ) 

обработки, на резистентность эритроцитов здоровых доноров в темновых условиях и 

после облучения. Показано, что гиперицин и ТЭ, в отличие от ХЭ, не вызывают 

гемолиза в темновых условиях, а при облучении проявляют фотодеструктивную 

активность, зависящую от концентрации гиперицина и дозы облучения. Человеческий 

сывороточный альбумин подавляет фотогемолиз, индуцированный гиперицином, 

причем ингибирующее действие имеет концентрационную зависимость. Показано 

сильное взаимодействие гиперицина с фенилаланином. В зависимости от 

концентрации и триптофан, и аскорбиновая кислота оказывают либо протекторное, 

либо деструктивное действие на эритроциты при фотоиндукции гиперицином и ТЭ, но 

при всех концентрациях подавляют гемолиз эритроцитов, индуцированный ХЭ 

зверобоя. Возможно, это вызвано протекторным действием флавоноидов экстракта H. 

perforatum, в том числе кверцетина, который повышает резистентность эритроцитов к 

фотоиндукции гиперицином. Это чрезвычайно важно при оценке фотодинамической 

эффективности экстрактов H. perforatum. 

References 

1. Agostinis P., Vantieghem A., Merlevede W. et al. Int. J. Biochemistry & Cell Biology, 

2002, v. 34, p. 221–241. 

2. Prince A.M., Pascual D., Meruelo D. et al. Photochemistry and Photobiology, 2000, v. 

71, p. 188-195. 

3. Vardapetyan H.R., Tiratsuyan S.G., Hovhannisyan A.A. et al. Proc. of SPIE, 2006, v. 

6087, 608706, p. 1-8. 

4. Vardapetyan H.R., Tiratsuyan S.G., Hovhannisyan A.A., Martirosyan A.S. Int. Conf. 

“Biotechnology and health-2” & DAAD Alumni Seminar, Yerevan, Armenia, 2008, p. 

91-98. 

5. Sureau F., Miskovsky P., Chinsky L., Turpin P.Y. Hypericin induced cell 

photosensitization involves an intracellular pH decrease. Am. Chem. Soc., 1996, v. 118, 

p. 9484–9487. 

6. Sorata Y., Takahama U., Kimura M. Photochemistry and Photobiology, 1988, v. 48, p. 

195-199. 

7. Middleton E., Kandaswami C., Theoharides T.C. The Effects of Plant Flavonoids on 

Mammalian Cells: Implications for Inflammation, Heart Disease, and Cancer, 

Pharmacol Rev, 2000, v. 52, N 4, p. 673–751. 

8. Miskovsky P. Hypericin - a new antiviral and antitumor photosensitizer: mechanism of 

action and interaction with biological macromolecules. Current Drug Targets, 2002, v. 

3, p. 55-84. 

Поступила 21.05.2008г. 

37

38 


УДК: 616.151.514 

THE IMPROVEMENT OF LABORATORY TECHNIQUE PROMOTES THE EXACT 

DIAGNOSTICS OF HAEMOPHILIA 

V.M.Sargsyan 

Center of Haematology of MH of Armenia 

Keywords: diagnostics of haemophilia, bleeding disorder, plasma coagulation factors VIII, IX, XI, 

treatment 

The exact and timely diagnostics of the disturbance of the hemostasis, including 

vascular-thrombosyte, plasmatic-coagulatory and fibrinolytic links, is one of the most vital 

and intractable problems of modern hematology. Particularly the diagnostics of the disorder 

of plasmatic-coagulatory link acquires special currency for haematology. 

The basic role in the plasmatic-coagulatory mechanism of the blood coagulation, the 

result of which is the formation of fibrin, is known to belong to proteins, so called plasmatic 

factors. 

Hereditary deficit of plasmatic factors is observed in different forms of the haemophilia, 

particularly VIII, IX and XI (correspondingly haemophilia A, B, C). The process of behavior 

of the plasmatic-coagulatory hemostasia is conditionally divided into 3 phases: the 

prothrombin formation, the thrombin formation and the fibrin formation. On the purpose of 

the clarification of the diagnostics of the haemophilia in our research a primary role is given 

to the first phase of plasmatic-coagulatory link – to the process of the prothrombin 

formation. It is multistage process, in the result of which a complex of factors, being able to 

transform the prothrombin into the thrombin, is stored in the blood. Normally the process 

lasts from 4min. 50 sec. to 6min. 50sec. As factors, which characterize the process, serves: the 

time of blood coagulation, the currency of APTT, VIII, IX, X, XI, XII factors. 

Till 2006 the research of the plasmatic-coagulatory hemastosia was conducted in our 

laboratory manually by conventional methods. Since 2006 within the bounds of the 

tweening program with the center “Haemophilia and Thromboses” (state Minnesota) 

Haematologycal Center of Armenia has been equipped with the automized coalogometer 

“STAGO ST4”, on which in the present moment all analyses are carried out with the reagents 

of the same company, in compliance with the demands of the WHO. Near 20.000 surveys 

have already been carried out. 

Nowadays 205 haemophiliacs are registered in Armenia. 185 of them are with 

haemophilia A, 16 – are with haemophilia B, 2 – are with haemophilia C, 2 – are with 

haemophilia A+B. Meanwhile 57 (27.8%) patients are children up to 18 and the rest 148 

(72.2%) are adults. 

During the work with the apparatus “STAGO ST4” a lot of new patients (childish and 

military age) were found out, and the diagnosis of 5 haemophiles has been changed. 

Meanwhile the detection of a concealed form of haemophilia in people of military age (8 

patients) has an important meaning.


Changed Factors of the Diagnostics 

Till 2006 After 2006 

Patient B. Haemophilia А (52%) Haemophilia B (5%) 

Patient Аs. Haemophilia А (16%) Haemophilia С (44.7%) 

Patient Аm. Haemophilia А (27%) Б(6.25%) Haemophilia B (4.6%) 

Patient С. Haemophilia А (100%) Haemophilis А (41%) 

Patient О. in Norm (made in local clinic) Haemophilia А (18%) 

The description of the most interesting cases are brought below for the full picture. 

Patient B., was born in 1990, Berd, marz Tavush, in 1997 entered the children’s 

department of the Haematologycal Center concerning the hemorrhage. The result of the 

coagulological research showed, that the time of coagulation was 8 min. 30 sec., the 

thrombotest of the 4 th degree, the prothrombin index was 89%, the consumption of the 

prothrombin was 36%, the euglobulin lysis was 180 sec., the thrombosyte aggregation with 

ADP was 24 sec., the thrombosyte aggregation with thrombin was 28 sec., the thrombosyte 

aggregation with restamizin was 40 sec. The currency of factor VIII was defined as 52%. The 

diagnosis was made is haemophilia A + Willebrand disease. 

In October 2007, during the regular visit to the Haematologycal Center concerning the 

hemorrhage, coagulological research on the apparatus “STAGO ST4” showed, that the time 

of coagulation was 8 min. 40 sec., АPTT was 65 sec., the prothrombin index was 88%, the 

prothrombin time was 14.8, the fibrinogen A was 4.29%, clot retraction was 60%, the 

euglobulin lysis was 186 sec., the thrombosyte aggregation with ADP was 20 sec., the 

thrombosyte aggregation with thrombin was 26 sec., the thrombosyte aggregation with 

restamazin was 30 sec., the currency of factor IV was defined as 80%. The currency of factor 

IX was defined as 5 %. The exacted diagnosis is hemophilia B of the moderately severe. 

Patient A., born in 1993, Yerevan, in 1997 entered the children’s department of the 

Haematologycal Center concerning the hemorrhage. The result of coagulological research 

showed, that the time of coagulation was10 min., the thrombotest was of III degree, the 

prothrombin index was 93%, the thrombin time was 29 sec., the consumption of the 

prothrombin was 40 sec., the fibrinogen A was 3.1 %, clot retraction was 44%, the 

euglobulin lysis was 184 sec., the thrombosyte aggregation with ADP was 26 sec. The 

currency of factor VIII was defined as 33%. The diagnosis was made is haemophilia A. 

In 1999 during the rehospitalization the coagulological research showed, that АPTT 

was 80 sec., the currency of factor VIII was 16%, the currency of factor IX was 100%. The 

diagnosis of haemophilia A was preserved. 

In 2008 during the regular pertaining to the prophylaxy visit to the Haematologycal 

Center, the state of the patient didn’t correspond with the diagnosis made before, in the 

result of which the coagulological analysis was again made and the following data were 

received: the time of coagulation was 10 min., APTT was 42.5 sec., the prothrombin index 

was 82%, the prothrombin time was 14.6 sec., INR was 1.30, the consumption of the 

prothrombin was 38 sec., the thrombin time was 16.6, fibrinogen A was 3.3%, the clot 

retraction was 44%, the euglobulin lysis was 183 sec., the thrombocyte aggregation with 

ADP was 19 sec., the thrombocyte aggregation with the thrombin was 26 sec., the 

39

40 


thrombosyte aggregation with restamazin was 30 sec. The currency of factor VIII was 44.7%. 

The diagnosis was made is Haemophilia C with the mild case of severity. 

Patient C., was born in 1980, Shirak marz, in 2005 (at military age) was sent to the 

Haematologycal Center for a check-up from the local military registration and enlistment 

office because of the anamnesis record (there are many haemophile in the family in the 

maternal line) and as a result there was haematuria. The result of the coagulological research 

showed: the time of coagulation was 8 min. 45 sec., АPTT was 32 sec., the prothrombin 

index was 80%, the consumption of the prothrombin was 50 sec., fibrinogen A was 3.77%, 

the clot retraction was 42%, the thrombin time was 14 sec., the euglobulin lysis was 184 sec., 

the thrombocyte aggregation with ADP was 19 sec. The currency of factor VIII was 100%, 

the currency of factor IX was 80%. The diagnosis of haemophilia was not confirmed, but the 

ultrasound (US) showed a retroperitoneal hematoma, in the result of which the patient was 

registered for the regular medical check-up. 

In 2007 as a selectee he was sent from the local military registration and enlistment 

office to the committee of the Haematologycal Center, during the coagulological research 

showed: the time of coagulation was 7 min. 45 sec., АPTT was 38.6 sec., the prothrombin 

index was 86%, the thrombin time was 13.95 sec., INR was 1.16, the consumption of the 

prothrombin was 55 sec., the thrombin time was 14.0, fibrinogen A was 3.22%, the clot 

retraction was 40%, the euglobulin lysis was 185 sec., the thrombocyte aggregation with 

ADP was 18 sec, the thrombosyte aggregation with restamazin was 29 sec. The currency of 

factor VIII was 41%, the currency of factor IX was 80%. 

The exacted diagnosis was haemophilia A, the concealed form. 

Thus, the improvement of the laboratory technique promotes the exact diagnostics of 

haemophilia, thereby improves the quality of rendering a medical aid, as well the quality of 

the patients’ lives 

Ժամանակակից լաբորատոր տեխնիկայի դերը հեմոֆիլիայի ախտորոշման գործում 

Վ.Մ.Սարգսյան 

Ժամանակակից արյունաբանության կարևորագույն խնդիրներից է 

հանդիսանում կոագուլյացիոն հեմոստազի ճշգրիտ և վաղաժամ ախտորոշումը: Այդ 

իսկ պատճառով լաբորատոր տեխնիկայի բարելավումը կարող է բերել թրոմբոզների 

և արյունահոսությունների առավել ինֆորմատիվ ախտորոշմանը: 

2006թ-ից Արյունաբանական կենտրոնի մակարդման լաբորատորիայում 

հետազոտությունները իրականացվում են «STAGO ST4» կոագուլոմետրով, որը 

համապատասխանում է ՀԱԿ-ի պահանջներին: Մինչ այսօր արդեն իրականացվել է 

20000 հետազոտություն: 

Այժմ ՀՀ ԱՆ ԱԿ հեմոֆիլիայի կենտրոնում հաշվառման մեջ են գտնվում 205 

հեմոֆիլիկներ, որոնցից 185-ի մոտ ախտորոշված է հեմոֆիլիա Ա, 16-ի մոտ` 

հեմոֆիլիա Բ, 2-ի մոտ` հեմոֆիլիա C, 2-ի մոտ` հեմոֆիլիա Ա և Բ: «STAGO ST4» 

կոագուլոմետրով աշխատելու ընթացքում հայտնաբերվել են նոր հիվանդներ, ինչպես 

նաև փոփոխվել են 5 հեմոֆիլիկների ախտորոշումը:


Այսպիսով, լաբորատոր տեխնիկայի բարելավման գործընթացը կարող է 

նպաստել հեմոֆիլիայի ճշգրիտ ախտորոշմանը, հիվանդներին ցուցաբերվող 

բուժօգնությանը, ինչպես նաև կյանքի որակի բարձրացմանը: 

Значение совершенствования лабораторной техники для точной 

диагностики гемофилии 

В.М.Саркисян 

Одной из важнейших и трудноразрешимых задач современной гематологии 

является точная и своевременная диагностика нарушений коагуляционного гемостаза. 

Улучшение лабораторной техники может способствовать более точному анализу 

тромбозов и гемофилии. 

С 2006 года в коагулологической лаборатории Гематологического центра МЗ РА 

(ГЦ) все анализы проводятся на автоматизированном коагулометре “STAGO ST4”, 

реактивами той же фирмы в соответствии с требованиями ВОЗ. Уже проведено около 

20000 исследований. 

На сегодняшний день в Армении в ГЦ зарегистрированны 205 гемофиликов. Из 

них 185 – с гемофилией А, 16 – с гемофилией Б, 2 – с гемофилией С, 2 – с гемофилией 

А+Б. За время работы на аппарате “STAGO ST4” было обнаружено много новых 

больных (детского и призывного возраста), а также изменен диагноз 5 гемофиликам. 

Таким образом, совершентсвование лабораторной техники может способствовать 

точной диагностике гемофилии, что улучшит качество оказываемой медпомощи, а 

также качество жизни пациентов. 

Literature 

1. McDonald A., Hoffman M., Hedner U., Roberts H., Monroe D. Restoring thrombin 

generation does not normalize cutaneous wound healing in hemophilia. J. Thromb. 

Haemost., 2007, v. 5, p. 1577–1583. 

2. Чернов В.М., Лобанова Е.В., Румянцев А.Г. Экономическое обоснование 

стоимости специализированной медицинской помощи детям подросткам, 

больным гемофилией. Гематология и трансфузиология, 2002, N 47(3), с. 34–38. 

3. Лаврентьева Н.Н., Якунина Л.Н., Агеенкова Э.В. Гемофилия у детей. 

(Метод.пособие для врачей). М., 2003, 32 c. 

4. Berkovskiy A.L., Vasiliev S.A., Orel E.B., Sergeeva E.V., Avdonin P.V., Gavrilova A.V., 

Rudakova V.E., Gorodetskiy V. Laboratory (on base coagulological tests) it is latent 

proceeding hematogenous thrombophilias. Journal of Thrombosis and Haemostasis, 

2003, Abstract: CD098. 

5. Васильев С.А., Городецкий В.М., Калинин Н.Н., Берковский А.Л., Воробьев А.И. 

Плазмаферез в комплексной терапии гиперкоагуляционного синдрома при 

гематогенных тромбофилиях. Тер. архив, 2002, N 7, с. 61-64. 


41

42 


УДК 544.353.21:546.33+612.111.1/22 

ДИНАМИКА ЯМР-РЕЛАКСАЦИИ ПРОТОНОВ КЛЕТОЧНОЙ ВОДЫ В 

ЭРИТРОКОНЦЕНТРАТЕ ПРИ ИСПОЛЬЗОВАНИИ АЛЬТЕРНАТИВНЫХ 

ГЕМОКОНСЕРВАНТОВ 

П.Н.Малыш 

Луганская областная станция переливания крови, Луганск, Украина 

Ключевые слова: эритроциты, ЯМР-релаксация, вода, натрий, гемоконсервант 

Известно, что соотношение между фракциями воды в эритроцитах таково: 60-77% 

– осмотически и онкотически связанная, 23-40% – связанная со структурными 

элементами клетки («неподвижная») вода. Зарубежные авторы утверждают, что 

внутриклеточная вода подразделяется на три компартмента: свободная, гидратная и 

кристаллизованная. Вода принимает участие в формировании мембраны, является 

физиологической средой для протекания физико-химических процессов и находится в 

нескольких структурных модификациях (внутри пор, во взаимодействии с белками, 

фосфолипидами и катионами) [1, 16, 17]. 

Транспорт воды через мембрану осмотически зависим, осуществляется белками– 

транспортерами глюкозы через анионные каналы, стохастические дефекты липидного 

бислоя и специфические водные белковые каналы [9, 22]. В примембранных слоях вода 

расположена в пространствах между белками цитоскелета. В цитозоле эритроцитов она 

распределена равномерно: между двумя молекулами гемоглобина находятся две 

молекулы воды. В этой конструкции, имея квазикристаллическую структуру при 

одновременном сохранении низкой вязкости, вода обеспечивает жесткость структуры 

цитозоля, сохраняет автономность молекул гемоглобина и в то же время обеспечивает 

изменчивость формы эритроцита при его продвижении через капилляры [11, 12]. 

Современным методом изучения физико-химических характеристик клеточной 

воды является ядерно-магнитно-резонансная (ЯМР) релаксометрия. Изменения 

времени ЯМР-релаксации позволяют выявить протонный обмен между гидрированной 

и свободной фракциями клеточной воды [13]. Известно, что при высоком содержании 

воды в биообъекте время спин-решеточной (Т1) и спин-спиновой (Т2) релаксации 

удлиняется, при обезвоживании – укорачивается [14, 15]. Величина времени ЯМРрелаксации 

характеризует не только общее содержание воды, но также концентрацию 

участков связывания кристаллической воды и толщину мультислоя гидрированной 

воды [18, 19, 20]. Изучена роль газовых клатратов в структуризации внутриклеточной 

воды, выявлены парамагнитные эффекты метгемоглобина, удлиняющие Т1 [2, 10]. 

Однако в литературе отсутствуют сведения о динамике ЯМР-релаксации 

протонов клеточной воды в консервированных эритроцитах на протяжении срока их 

хранения. 


Для исследования использовали консервированную кровь группы 0(I) доноровмужчин 

в возрасте 20-36 лет в контейнерах из поливинилхлорида с гемоконсервантами 

«ЦФДА-1» производства ZPSM «RAVIMED», Польша (40 образцов) и «Глюгицир»


(«ГГЦ»), производства ОАО «Синтез», Россия (40 образцов), с первого по сорок второй 

день хранения при температуре (6±2)°С, с временными промежутками в семь суток. 

Стабилизированные указанными растворами эритроциты отмывали трехкратно 

0,9% физиологическим раствором натрия хлорида (NaCl). С помощью автоматического 

гематологического анализатора АВХ Micros 60 OT 18 (Франция) подсчитывали 

количество клеток в 1 мл каждого опытного образца и доводили до 6,5±0,5·10 12 /мл 0,9% 

раствором NaCl. 

Изменения времени релаксации протонов воды измеряли методом ЯМРрелаксометрии 

на ядрах 1 Н при помощи ЯМР-релаксометра «Minispec» («Bruker», 

Германия) с рабочей частотой 25 МГц. Стеклянную пробирку (диаметр 10 мм) с 

отмытыми эритроцитами помещали в кювету ЯМР-релаксометра, в стабильное 

магнитное поле напряжением 10 Т. 

Т1 измеряли методом инверсии – восстановления [8, 21] с использованием 1800-Т- 

900 пульсовой последовательности в 40 точках, длительность 180º импульса – 4,6 мкс, 

интервал между 180º импульсами – 200 мкс; Т2 измеряли методом Карра-Парцелла в 

модификации Мейбома-Гилла. После определения Т1 и Т2 показатели раскладывали на 

биоэкспоненты и рассчитывали Ра и Рв, характеризующие внутри- и внеклеточный 

объем клеточной воды, соответственно. Показатели Т1, Т2, Ра и Рв подвергали 

автоматической компьютерной обработке с использованием серийного интерфейса RS 

и 232С в соответствии с программными пакетами фирмы «Bruker». 

Для определения доли внутри- и внеэритроцитарной воды использовали 

формулы: 

1. Ра = [Т1а / (Т1а + Т1в)] · 100%; 

2. Рв = 100% – Ра, %, 

где Т1 – время спин-решеточной релаксации, мсек; 

Ра – доля внутриклеточной воды, %; 

Рв – доля внеклеточной воды, %. 

Внутриэритроцитарный уровень катионов натрия (Na + ) определяли фотометрией 

пламенной эмиссионной с использованием ПАЖ-3 (Украина). 

Статистический анализ данных проводили с использованием пакета программы 

Statistica v.6. Для оценки достоверности различий в сравниваемых показателях 

использовали критерий Стьюдента-Фишера. 

Результаты и их обсуждение 

Установлено удлинение времени продольной и поперечной ЯМР-релаксации в 

образцах эритроконцентрата из крови, консервированной «ГГЦ» (группа «ГГЦ»), c 1-х 

по 14-е сутки наблюдения; в крови, консервированной «ЦФДА-1» (группа «ЦФДА-1»), – 

с 1-х по 21-е. В группе «ГГЦ» удлинение Т1 и Т2 было достоверным, а в группе «ЦФДА- 

1» данные показатели имели тенденцию к повышению (табл.1). 


43

44 


Показатели ЯМР-релаксации протонов клеточной воды консервированных эритроцитов на 

этапах хранения 

Сутки 

наблюдения 

Гемоконсервант 

«ГГЦ» «ЦФДА-1» 

Т1, мсек Т2, мсек Рa, % Т1, мсек Т2, мсек Рa, % 

1 618,0±35,0 190,0±13,6 89,8± 0,2 765,0±69,4 213,2±22,9 83,9±5,7 

7 680,0±27,0 244,5±11,5 89,2±13,4 858,7±61,8** 241,9±38,2 92,6±1,3 

14 783,3±11,7* 255,0±13,0* 90,7± 1,6 859,7±60,4** 255,0±14,6 92,8±1,0 

21 727,0±10,0* 231,3±15,6* 92,9± 1,4 946,3±81,2** 292,7±23,8** 93,7±0,9 

28 710,0±34,0 210,5±14,5 90,3± 0,0 849,0±57,0** 251,5±13,5** 85,0±3,7 

35 661,0±28,0 195,5±19,5 89,9± 0,4 795,7±42,0** 228,9±27,6 91,4±1,0 

42 656,0±33,5 219,5±15,5 89,9± 0,2 664,5±18,5 177,9±18,5 78,5±11,8 

Примечание: *p


Показатели ЯМР-релаксации протонов клеточной воды в указанные временные 

промежутки коррелировали с внутриклеточным накоплением Na + . Установили, что 

время Т1 и Т2 релаксации более продолжительно в группах образцов эритроцитов крови, 

консервированной «ЦФДА-1» (7-е – 35-е сутки), что сочетается с данными 

морфометрии, представленными более ранними работами автора [5–7]: в «ЦФДА-1»крови 

количество клеток с увеличенным диаметром больше, чем в крови, 

заготовленной на «ГГЦ». В период с 1-х по 21-е сутки выявлено удлинение времени 

релаксации: Т1 – на 121% относительно исходного, а Т2 – на 133%. В период с 21-х по 

42-е сутки время релаксации достоверно укоротилось: Т1 – на 28,2%, а Т2 – на 37,3%, 

что объясняется потерей клеткой воды при трансформации в сфероцит. 

В крови, консервированной «ГГЦ», динамика Т1 и Т2 была сходна с таковой в 

крови, консервированной «ЦФДА-1», однако максимум ЯМР-релаксации установлен на 

14-е сутки: рост Т1 – на 126,8% , Т2 – на 134,2% относительно исходных показателей 

(рис. 1). 

1000 

900 

800 

700 

600 

Т1 Т2 

1 7 14 21 28 35 42 

1000 

900 

800 

700 

600 

"ГГЦ" "ЦФДА-1" 

1 7 14 21 28 35 42 

Рис. 1. Изменение времени ЯМР-релаксации Т1 и Т2 (мсек) в эритроконцентрате из 

консервированной крови 

Дисксферотрансформация основной массы эритроцитов в образцах группы «ГГЦ» 

началась в более ранний срок; в период с 14-х по 42-е сутки показатель Т1 снизился на 

25,2% (р0,05). 

Поскольку известно, что время ЯМР-релаксации отражает фракционный состав 

внутриклеточной воды [16], определили соотношение Т1/Т2 для каждой 

экспериментальной группы образцов эритроконцентрата (рис. 2). 

45

46 

Т1/Т2 

4.0 

3.5 

3.0 

2.5 

2.0 

1.5 

1.0 

0.5 

0.0 

ГГЦ ЦФДА-1 


1 7 14 21 28 35 42 

сутки хранения 

Рис. 2. Соотношение Т1 и Т2 в группах образцов эритроконцентрата на этапах хранения 

консервированной крови 

Pa, Pb, % 

200 

150 

100 

50 

0 

83.9 

10.2 

89.8 

16.1 

92,6* 

10.8 

89.2 

7,4* 

92,8* 

9.3 

90.7 

7,2* 

93,7* 

7,1* 

6,3* 

92,9* 

85,0 

9.7 

90.3 

15,0 

18.6 

81.4 

10.1 

89.9 

78.5 

10.1 

89.9 

21.5 

1 7 14 21 28 35 42 сутки 

ГГЦ, Ра ГГЦ, Рb ЦФДА-1, Ра ЦФДА-1, Рb 

Рис. 3. Относительное содержание Pa и Pb (%) в эритроконцентратах из крови, 

консервированной «ГГЦ» и «ЦФДА-1» 

Примечание: * p


по 7-е сутки с последующим повышением до 35-х (р>0,05). В группе «ЦФДА-1» в 

период 1-е – 21-е сутки соотношение Т1/Т2 имело тенденцию к снижению. Это можно 

объяснить тем, что укорочение Т1 и удлинение Т2 соответствует увеличению доли 

воды, участвующей в газовых гидратах (вода+О2, вода+СО, вода+NO), при том, что в 

предшествующих работах автора было отражено, что в консервированной крови по 

мере ее «старения» нарастает парциальное напряжение кислорода, увеличивается 

содержание метгемоглобина; последние обладают парамагнитными свойствами [3, 4, 

10]. 

Было проанализировано перераспределение внутри- и внеклеточной воды в 

группах образцов эритроконцентрата (рис. 3). 

Как показано на рис. 3, в крови, консервированной «ГГЦ», с 1-х по 21-е сутки 

наблюдалось плавное набухание эритроцитов; в период с 28-х по 42-е сутки количество 

внутриклеточной воды возвратилось к исходному. В группе образцов 

эритроконцентрата «ЦФДА-1» начиная с 7-х суток доля внутриэритроцитарной воды 

увеличилась и продолжала нарастать до 21-х суток, после чего клетка начала 

постепенно обезвоживаться (р

48 


Բջջային ջրի պրոտոնների ЯМР-ռելակսացիայի դինամիկան 

էրիթրոկոնցենտրատում հեմոկոնսերվանտների օգտագործման ժամանակ 

Պ.Ն.Մալիշ 

Գլյուգիցիրի լուծույթով և ՑՖԴԱ-1 հեմոկոնսերվանտով կայունացված արյան 

էրիթրոցիտներում ուսումնասիրվել են ЯМР-ռելակսացիայի տևողության 

փոփոխությունները, ինչպես նաև նատրիումի կատիոնների արտա- և ներբջջային 

պարունակությունը: Հիդրոօսմոտիկ էֆեկտների ուսումնասիրումը ЯМРռելակսամետրիայի 

մեթոդի օգտագործմամբ նպաստել է էրիթրոցիտների 

դիսկոիդային ձևից սֆերիկ ձևի փոխարկման էության պարզաբանմանը: 

Dynamics of the NMR-relaxation of water protons in erythroconcentrate 

by using the alternative haemo-concentrates agents 

P.N.Malysh 

The dynamics of changes the time of NMR-relaxation in erythrocytes, stabilized by 

"Glyugitsir" and "CPDA-1" solutions, as well as the outside- and intracellular of sodium 

cations content was researched. The study of hydroosmotical effects with using of NMRrelaxation 

method promoted the understanding of the essence of the discoid to spherical 

erythrocyte form conversion.



1. Грушевский В.Е. Основы клинической гидростазиологии. Изд-во Красноярск. унта, 

1995, 416 c. 

2. Губский Л.В., Шамалов Н.А, Абдурасулов А.Т., Буренчев Д.В. Диагностика острых 

нарушений мозгового кровообращения методами компьютерной и магнитнорезонансной 

томографии. Сonsil. med., 2003, прилож., т. 05, №5, с. 12-17. 

3. Комаревцева И.А., Малыш П.Н., Письменная Т.В. и соавт. Изучение проявлений 

оксидативного стресса в эритроцитах консервированной крови на этапах 

хранения. Український медичний альманах, 2005, т. 8, №4, с. 95-98. 

4. Малыш П.Н. Эритроптоз: миф или реальность? Український журнал 

екстремальної медицини імені Г.О. Можаєва, 2006, т. 6, №2, с. 62-65. 

5. Малиш П.М., Орлова О.А., Комаревцева І.О. та співавт. Вивчення фізико-хімічних 

процесів в консервованих донорських еритроцитах на етапах зберігання при 

позитивних температурах. Укр. мед. альманах, 2004, т. 7, № 6, с. 100-102. 

6. Малиш П.М., Письменна Т.В., Гусакова В.Я. Морфометричні зміни в 

консервованих донорських еритроцитах на етапах зберігання при позитивних 

температурах. Укр. морф. альманах, 2005, т. 3, №1, с. 48-52. 

7. Малыш П.Н., Торопцева Е.Л., Самуйлова Е.Л., Джевага Ю.В., Письменная Т.В., 

Гусакова В.Я. Изучение электролитного обмена эритроцитов донорской крови. 

Український журнал екстремальної медицини імені Г.О. Можаєва. Луганськ, 2005, 

т. 6, №2, с. 62–65. 

8. Орлова Е.А., Сенчий В.Н. Н+-протонные механизмы клеточного объема при 

стимулированном апоптозе в почках по данным ЯМР-релаксометрии. Зб. наук. 

праць співроб. КМАПО ім. П.Л. Шупика, 2004, вип. 3, с. 85-88. 

9. Сундукова М.В., Мутина А.Р., Скоринкин А.И. Исследование проницаемости 

мембран эритроцитов для воды с помощью метода ЯМР. Структура и динамика 

молекулярных систем: XIII Всеросс. конф. Яльчик, 2006, Москва-Йошкар-Ола- 

Уфа-Казань, часть 2, с. 285-288. 

10. Тен А.В., Черных В.М., Ким Ю.А., Тен В.П., Хашаев З.Х. Исследование изменений 

физико-химических свойств воды и водных растворов, вызванных воздействием 

низкочастотного электромагнитного излучения. Перспективные 

информационные технологии и интеллектуальные системы, 2003, № 2(14), с. 71- 

80. 

11. Тринчер К.С. Биология и информация: Элементы биологической термодинамики. 

М.: Наука, 1965, 119 с. 

12. Цветков В.Д. Кислородное обеспечение сердца и принцип оптимального 

вхождения. Пущино: Б.и., 2004, 152с. 

13. Bottomley P.A., Foster T.H., Argersinger R.E. et al. A review of normal tissue hydrogen 

NMR relaxation times and relaxation mechanisms from 1-100 MHz: dependence on 

tissue type, NMR frequency, temperature, species, excision, and age. Med. Phys., 1984, 

№ 11(4), p. 425-448. 

14. Cameron I.L., Ord V.A., Fullerton G.D. Characterization of proton NMR relaxation 

times in normal and pathological tissues by correlation with other tissue parameters. 

Magn. Reson. Imaging., 1984, № 2(2), p. 97-106. 

49

50 


15. Fullerton G.D., Cameron I.L., Ord V.A. Frequency dependence of magnetic resonance 

spin-lattice relaxation of protons in biological materials. Radiology, 1984, № 151(1), p. 

135-138. 

16. Fullerton G.D., Potter J.L., Dornbluth N.C. NMR relaxation of protons in tissues and 

other macromolecular water solutions. Magn. Reson. Imaging, 1982, № 1(4), p. 209- 

226. 

17. Haines T.H. Water transport across biological membranes. FEBS Lett., 1994, № 346(1), 

p. 115–122. 

18. Ling, G.N. A New Theoretical Foundation for the Polarized-Oriented Multilauer 

Theory of Cell Water and for Inanimate Systems Demonstrating Long-range Dynamic 

Structuring of Water Molecules. Physiol. Chem. Phys. Med. NMR., 2003, Vol. 35(2), p. 

91-130. 

19. Ling, G.N. In Search of the Physical Basis of Life. New York and London: Plenum Press, 

1984, 791 р. 

20. Ling, G.N. The electron-donating strengths of side chains in the determination of 

protein structure. Physiol. Chem. Phys. Med. NMR, 1984, Vol. 16(5), p. 459-460. 

21. Ling G.N., Tucker M. Nuclear magnetic resonance relaxation and water contents in 

normal mouse and rat tissues and in cancer cells. J. Natl. Cancer Inst., 1980, Vol. 64(5), 

p. 1199-1207. 

22. Solomon A.K., Chasan B., Dix J.A. et al. The aqueous pore in the red cell membrane: 

band 3 as a channel for anions, cations, nonelectrolytes, and water. Ann. N Y Acad. 

Sci., 1983, № 414, p. 97–124. 



УДК 615.273.5 

ВЫЯВЛЯЕМОСТЬ ИНГИБИТОРНОЙ ФОРМЫ ГЕМОФИЛИИ А В РЕСПУБЛИКЕ 

УЗБЕКИСТАН И МОНИТОРИНГ ЭФФЕКТИВНОСТИ ЕЁ ТЕРАПИИ 

М.И.Набиева 

Научно-исследовательский институт гематологии и переливания крови Министерства 

здравоохранения Республики Узбекистан 

Ключевые слова: ингибиторная форма гемофилии А, выявляемость, Республика Узбекистан, 

терапия, мониторинг эффективности 

Гемофилия в настоящее время представляет собой большую проблему в 

современной гематологии, что обусловлено сохраняющейся неблагоприятной 

тенденцией к увеличению числа больных этой коагулопатией, трудностями в лечении 

этого заболевания и феноменом существования ингибиторных форм гемофилии [1]. 

Появление ингибиторов является тяжелым осложнением патогенетической 

заместительной факторной терапии при гемофилии, что однозначно снижает 

эффективность такой заместительной факторной терапии. Ингибиторные формы 

гемофилии помимо чисто клинических проблем усложняют течение заболевания, 

снижают продолжительность жизни больных, а в фармакоэкономическом аспекте 

лечение больных с такой формой гемофилии обходится значительно дороже. 

В настоящей работе показана выявляемость ингибиторной формы гемофилии А 

среди больных гемофилией в Республике Узбекистан и представлены результаты 

мониторинга эффективности проводимой терапии с использованием препарата 

Когенэйт, а также при использовании плазмафереза. 


Обследовано 405 больных гемофилией А, находящихся на учете в НИИГиПК МЗ 

РУз. Возраст обследованных составлял от 3 до 45 лет (медиана возраста 24.0 года). Все 

больные получали заместительную терапию в форме очищенного плазменного фактора 

YIII (pdFYIII). 

Активность FYIII анализировали на анализаторе показателей гемостаза АПГ4-01 с 

использованием наборов РЕНАМ (РФ), ингибиторы YIII фактора анализировали 

унифицированным Бетезда-методом, при этом титр ингибиторов выше 5 единиц 

Бетезда определяли как высокий, титр ниже 5 единиц Бетезда – как низкий. 

Тяжесть гемофилии определяли по уровню активности прокоагулянтного фактора 

YIII (FYIII): очень тяжелая форма – активность FYIII не выше 0.99%, тяжелая форма – 

активность FYIII 1–2.99%, среднетяжелая форма – активность FYIII 3–4%, легкая форма 

– активность FYIII 5-12%, латентная форма – активность FYIII 13–50% [2]. 

Результаты и обсуждение 

Обследование 405 больных гемофилией показало, что ингибиторы к FYIII были 

достоверно выявлены у 35 больных, т.е. соответствующие ингибиторные антитела в том 

или ином титре были выявлены у данного количества больных, что в процентном 

51

52 


отношении составило 7.7%. Полученные данные по частоте ингибиторной формы 

гемофилии А среди гемофиликов в Республике Узбекистан отличаются от данных, 

приводимых в литературе [2], что, возможно, объясняется выбором заместительной 

факторной терапии – больные, находившиеся под нашим наблюдением, получали 

очищенный плазменный фактор (pdFYIII), но не рекомбинантный фактор (rFYIII). 

Выявляемость ингибиторной формы гемофилии А в зависимости от тяжести 

гемофилии представлена в табл. 1. 


Распределение больных (n-35) ингибиторной формой гемофилии А в зависимости от тяжести 

гемофилии 

Степень тяжести 

гемофилии 

Уровень FYIII, % 

Кол-во больных 

Крайне тяжелая Тяжелая Средняя Легкая 

0 -1 

12 

1 – 2.99 

22 

3 – 4 

1 

Свыше 5 

– 

В табл. 2 представлены данные по содержанию FYIII и ингибиторов у больных 

ингибиторной формой гемофилии А. 

Характеристика больных ингибиторной формой гемофилии А 


Показатели Количество Крайне тяжелая форма Тяжелая форма 

Кол-во больных 

Возраст больных 

Уровень FYIII,% 

Титр ингибитора BU/ml 

35 

21.4 ± 1.9 

1.20 ± 0.13 

4.60 ± 0.23 

13 

20.8 ± 3.9 

0.28 ± 0.07 

4.58 ± 0.28 

22 

20.9 ± 4.2 

1.45 ± 0.09 

4.90 ± 0.29 

Как видно из представленной таблицы, уровень ингибиторов у 35 обследованных 

больных гемофилией А выявлялся в пределах 1.47–6.40 BU/ml, средний уровень – в 

пределах 4.60±0.23 BU/ml, при этом среднее содержание ингибиторов у больных с 

крайне тяжелой и тяжелой формой заболевания статистически достоверно не 

отличалось – 4.58±0.28 и 4.90±0.29 BU/ml, соответственно ( р>0.05). 

При этом у 8 больных (22.9%) выявлен высокий титр ингибиторов (в единицах 

Бетезда), в среднем 6.18±0.22 BU/ml; у 27 больных (77.1%) с низким титром – в среднем 

4.13±0.21 BU/ml. Среди больных с высоким титром ингибиторов 3 (37.5%) страдали 

крайне тяжелой формой гемофилии А и 5 (62.5%) – тяжелой формой, среди больных с 

низким титром ингибиторов – 13 (48.1%) и 13 (48.1%), соответственно. 

Проведенный корреляционный анализ показал наличие обратной корреляции (r= 

-0.29) между уровнем FYIII и титром ингибиторов, что позволяет заключить, что 

уровень ингибиторов не зависел от тяжести геморрагического диатеза. 

В работе представлены также данные по мониторингу эффективности проводимой 

терапии у больных с ингибиторной формой гемофилии А, получавших заместительную 

факторную терапию с использованием препарата Когенэйт, а также сеансы 

плазмафереза для снижения титра ингибиторов.


Показано, что у гемофиликов при исходном среднем уровне ингибитора 3.8±0.28 

BU/ml при размахе колебаний данного показателя min 2.4 – max 5.2 BU/ml проведенная 

заместительная терапия препаратом Когенэйт достоверно снижает титр ингибитора в 

среднем до уровня 2.4±0.25 BU/ml при размахе колебаний этого показателя min 1.5 – 

max 3.6 BU/ml. 

У гемофиликов, получивших сеансы плазмафереза при режиме ПФ-3 – ПФ-5 при 

исходном уровне ингибитора в среднем 2.7±0.26 BU/ml при размахе колебаний этого 

показателя min 1.03 – max 5.8 BU/ml использованные режимы плазмафереза также 

снижают титр ингибитора в среднем до уровня 1.66±0.27 BU/ml при размахе колебаний 

этого показателя min 0.62 – max 4.0 BU/ml. 

Таким образом, впервые выявлен феномен ингибиторной формы гемофилии А 

среди больных гемофилией в Республике Узбекистан, ее частота по нашим данным 

составляет 7.7%. Установлена зависимость частоты появления ингибитора от тяжести 

гемофилии, выявлено, что уровень ингибиторных антител не зависит от тяжести 

геморрагического диатеза. 

Показано, что анализ уровня ингибитора, осуществленный Бетезда–методом, 

является информативным в мониторинге эффективности проводимого 

патогенетического лечения ингибиторной формы гемофилии. 

Հեմոֆիլիա Ա-ի ինհիբիտորային ձևի բացահայտումը Ուզբեկստանի 

Հանրապետությունում և դրա թերապիայի արդյունավետության մոնիտորինգը 

Մ.Ի.Նաբիևա 

Հետազոտվել է հեմոֆիլիա Ա ինհիբիտորային ձևը հեմոֆիլիայով հիվանդների 

մոտ և բնութագրվել են հեմոֆիլիայի այդ ձևի առանձնահատկությունները: Ցույց է 

տրվել, որ հեմոֆիլիա Ա-ով 405 հիվանդների մոտ ինհիբիտորային ձևը կազմում է 

7.7%: Ընդ որում ինհիբիտորային ձևով հիվանդների մոտ գերակշռում է 

ինհիբիտորների ցածր տիտրը (77.1%): Բարցր տիտր ունեցող հիվանդների մոտ մեծ 

մասամբ բացահայտվում է հեմոֆիլիա Ա-ի ծանր ձև, իսկ ինհիբիտորային ցածր 

տիտրի ժամանակ հեմոֆիլիա Ա-ի ծանր և առանձնապես ծանր ձևերը 

հայտնաբերվում են միևնույն աստիճանով: Ցույց է տրվել, որ Կոնգենեյտ 

պրեպարատը և պլազմաֆերեզը ПФ-3-ПФ-5 ռեժիմի դեպքում ինհիբիտորի տիտրի 

իջեցման ժամանակ ցուցաբերում են միանման ազդեցություն: 

53

54 


Revealing of the inhibitor form of hemophilia A in Republic of Uzbekistan and 

monitoring of the effectiveness of its therapy 

M.I.Nabieva 

The revealing of the inhibitor form of haemophilia A among the patients with 

haemophilia in Republic of Uzbekistan and the peculiarities of this form of haemophilia were 

studied. It was shown that the revealing of the inhibitor form among the 405 patients with 

haemophilia A was 7.7%. It was shown that among the patients with inhibitor form the 

majority makes patients with low titr of inhibitors (77.1%). In patients with high titr of 

inhibitors a very heavy degree of haemophilia A was found, in patients with low titr of 

inhibitors a very heavy and a heavy form of haemophilia A was found in equal degree. It was 

shown that Cogenait drug and plasmapheresis in Pph-3 – Pph-5 regime render equal effect in 

reducing of the inhibitor titr. 

Лирература 

1. Kasper С.К. Diagnosis and management of inhibitors to factors YIII and IX. Treatment 

of hemophilia, 2004, N 34. 

2. Якунина Л.Н., Петров В.Ю., Сосоков Г.И. Гематология и трансфузиология, 1996, 

№ 3, с. 40-41. 



УДК 615.15+615.45-001.1/.3 

ВОССТАНОВЛЕНИЕ ПОКАЗАТЕЛЕЙ КРАСНОЙ ПЕРИФЕРИЧЕСКОЙ КРОВИ 

КРОЛИКОВ ПРИ ВСКАРМЛИВАНИИ КОРНЯМИ СОЛОДКИ В УСЛОВИЯХ 

ШУМОВОГО СТРЕССА 

А.О.Оганисян, С.М.Минасян, К.Р.Оганесян 

Ереванский государственный университет, кафедра физиологии человека и животных 

Ключевые слова: шум, корни солодки, красная периферическая кровь 

Шум является одним из распространенных факторов окружающей среды, 

приводящих к возникновению стресса. Длительное воздействие шума высокой 

интенсивности и частоты в определенных условиях может влиять на все органы и 

системы целостного организма, вызывая изменения в нервной, сердечно-сосудистой, 

пищеварительной системах, а также системе крови и кроветворных органах [4, 10, 11, 

12]. В ряде случаев, несмотря на предпринятое лечение и рациональное 

трудоустройство заболевших, клиническая симптоматика шумовой болезни остается 

довольно стойкой, что приводит к потере профессиональной и общей 

трудоспособности [1, 3]. 

В последние годы возникла необходимость развития прикладных и 

фундаментальных исследований с применением лекарственных растений в научных 

целях и в практической медицине. Препараты растительного происхождения обладают 

низкой токсичностью, достаточной эффективностью, широким спектром действия, 

оказывают положительное влияние на течение сопутствующей патологии. 

В настоящее время по количеству предлагаемых и используемых препаратов среди 

многочисленных ценных и экологически чистых лекарственных растений на первое 

место вышла солодка голая (Glycyrrhiza glabra L.). Корни солодки (КС) и получаемые из 

них флавоноиды обладают антиоксидантными и антирадикальными свойствами. 

Результаты in vitro и in vivo свидетельствуют, что КС содержит ингибиторы 

свободнорадикальных процессов, способные значительно увеличить антиоксидантный 

потенциал тканей [2, 5, 7, 13]. Целью настоящей работы является изучение изменения 

показателей красной периферической крови кроликов в условиях воздействия шума и 

корней солодки. 


Эксперименты проведены на 15 половозрелых кроликах-самцах породы 

шиншилла весом 2,0-2,5 кг. Экспериментальные животные подвергались воздействию 

стабильного шума 1000 Гц с уровнем интенсивности 114 дБ звукогенератором ЗГ-34. 

Озвучивали в течение 30 дней по 2 часа ежедневно. В отдельной группе животным 

давали армянский корень солодки (Армения, производитель: кооп. "Антарам", Гавар – 

Цовазард, лицензия РА N 1264) из расчета 150 мг на 100 г веса ежедневно. Подопытные 

животные были разделены на 3 группы: I) подвергаемые воздействию 30-дневного 

шума; II) кормленные КС в течение 20 дней; III) подвергаемые 30-дневному 

комбинированному воздействию шума и КС. Определялось абсолютное количество 

эритроцитов, содержание гемоглобина, количество ретикулоцитов периферической 

55

56 


крови, цветной показатель и кислородная емкость крови (КЕК) в норме и на 2-, 5-, 10-, 

20- и 30-й дни воздействия шума и кормления корнями солодки. 

Полученные экспериментальные данные подвергнуты статистической обработке 

по соответствующей программе с определением достоверности различий между 

исследованными параметрами в норме и реакцией на воздействие шума и КС с 

использованием критерия (t) Стьюдента. Различия считались статистически 

достоверными при р



Анализ полученных данных (табл. 1) показал, что на 2-й день воздействия шума (I 

группа) наблюдалось гиперхромное повышение абсолютного количества эритроцитов, 

содержания гемоглобина, количества ретикулоцитов, соответственно на 10,4, 5,6, 

11,9%, по сравнению с нормой (рис. 1). 

Начиная с 5-го дня наблюдается гипохромное понижение абсолютного 

количества эритроцитов и содержания гемоглобина по сравнению с нормой. Так, на 5-, 

10-, 20- и 30-й дни количество эритроцитов понижалось на 13,3, 22,8, 9,1 и 26,7%, а 

содержание гемоглобина – на 4,6, 9,8, 7,9 и 13,2% соответственно. Максимальное 

уменьшение отмечается на 30-й день опыта. Уменьшение отмеченных показателей 

свидетельствует об угнетении эритропоэза. 

Рис. 1. Количественные изменения показателей красной периферической крови под 

воздействием шума: 1 – абсолютное количество эритроцитов (в млн.); 2 – содержание 

гемоглобина (в г %); 3 – относительное количество ретикулоцитов; 4 – кислородная 

емкость крови. По оси абсцисс – дни шумового воздействия, по оси ординат – 

изменения показателей в %. 

Однако в эти дни наблюдалось достоверное увеличение относительного и 

абсолютного количества ретикулоцитов (кроме 30-го дня). Наблюдаемые сдвиги 

последнего связаны, возможно, с активацией выброса незрелых эритроцитов из 

костного мозга в кровяное русло, что, по-видимому, имело компенсаторное значение. 

Данные, полученные в I группе животных, согласуются с данными наших предыдущих 

работ [6], в которых показано, что в периферической крови озвученных кроликов 

наблюдалось понижение количества эритроцитов, содержания гемоглобина и 

кислородной емкости крови. 

Отмеченные сдвиги объясняются подавлением функции надпочечников [9] при 

длительном шумовом воздействии, о чем свидетельствует понижение содержания 11- 

ОКС, адреналина и норадреналина, понижение количества эозинофилов, лимфоцитов 

периферической крови и увеличение массы надпочечников. Такие изменения 

57

58 


лейкоцитов (в препаратах крови) и надпочечников наблюдаются и в данных 

экспериментах. 

У кроликов II группы при 20-дневном вскармливании КС отмечается постепенное 

нормохромное повышение количества эритроцитов, гемоглобина, а также 

ретикулоцитов, максимум которых отмечается на 20-й день исследования и превышает 

норму на 11,0, 13,2, 36,0% соответственно (рис. 2). 

Рис. 2. Количественные изменения показателей красной периферической крови при 

вскармливании корнями солодки: 1 – абсолютное количество эритроцитов (в млн.); 2 

– содержание гемоглобина (в г %); 3 – относительное количество ретикулоцитов; 4 – 

кислородная емкость крови. По оси абсцисс – дни вскармливания корнями солодки, 

по оси ординат – изменения показателей в %. 

Клетки эритроидного ряда в процессе развития претерпевают не только 

структурные, но и метаболические превращения. Ядерные эритроидные клетки 

способны к большинству метаболических реакций, характерных для тканевых клеток 

организма. В частности, в них наблюдается активный обмен нуклеиновых кислот, что 

объясняет способность этой клеточной популяции к пролиферативным реакциям. В 

ретикулоцитах обмен веществ происходит аэробным и анаэробным, а у нормоцитов – 

анаэробным путем. 

При стрессовых состояниях, развивающихся в тканях при гипоксии, 

энергетические потребности клеток в кислороде могут удовлетворяться в течение 

короткого времени за счет ограничения запасов энергии, а также анаэробного 

гликолиза. Однако этих источников энергии недостаточно, и они могут использоваться 

лишь в течение небольшого времени. При анаэробном метаболизме потребность клеток 

в глюкозе больше и естественное поступление последней обычно не может длительно 

удовлетворять имеющуюся потребность. Предполагается, что содержащиеся в КС 

моно- и дисахариды (до 20%), а также водорастворимые полисахариды [5, 8] имеют 

компенсаторное значение для обеспечения потребности тканей в этих веществах, что и


стимулировало аэробный и анаэробный метаболизм, следовательно, и 

энергообеспечение клеток эритроидного ряда костного мозга. 

Однонаправленные сдвиги показателей периферической крови кроликов под 

влиянием 20-дневного кормления КС дают основание предполагать, что содержащиеся 

в солодке кортикостероидоподобные вещества влияют на внутриклеточные обменные 

процессы клеток эритроидного ряда костного мозга, что, в свою очередь, ведет к 

повышению дифференциации клеточных форм, ускорению процесса созревания, в 

результате чего наблюдается высокий уровень эритроцитов и ретикулоцитов 

периферической крови по сравнению с нормой. 

Рис. 3. Количественные изменения показателей красной периферической крови при 

комбинированном воздействии шума и корней солодки: 1 – абсолютное количество 

эритроцитов (в млн.); 2 – содержание гемоглобина (в г %); 3 – относительное 

количество ретикулоцитов; 4 – кислородная емкость крови. По оси абсцисс – дни 

комбинированного воздействия шума и корней солодки, по оси ординат – 

изменения показателей в %. 

У кроликов, подверженных 30-дневному комбинированному воздействию шума и 

КС (III группа) наблюдалось умеренное понижение количества эритроцитов до 20-го 

дня исследования по сравнению с данными I группы (табл. 1; рис. 3). На 30-й день 

указанные показатели превышали норму. Аналогично повышалось относительное и 

абсолютное количество ретикулоцитов во все дни исследований: на 5-й день оно 

составляло 22,3, на 10-й – 12,0, на 20-й – 50,3, а на 30-й – 78,0%. Подобные сдвиги 

количества ретикулоцитов свидетельствуют об усилении пролиферации и созревания в 

красном ростке костного мозга. Аналогичный характер изменений наблюдали и в 

полученных данных кислородной емкости крови (табл. 2). 

Таким образом, наши данные свидетельствуют о том, что содержащиеся в корнях 

солодки голой биологически активные вещества значительно улучшают метаболизм и 

энергообеспечение клеток эритроидного ряда костного мозга, что, в свою очередь, 

ведет к стимуляции их пролиферации и созревания, обеспечивает гомеостаз 

количественного состава показателей красной периферической крови в условиях 

длительного воздействия фактора стресса – шума. 

59

60 



Сдвиги кислородной емкости крови кроликов под воздействием шума и корней солодки 

Группы 

животных 

I 

II 

III 

Дни опыта 

N 

2 

5 

10 

20 

30 

N 

5 

10 

20 

N 

5 

10 

20 

30 

Кислородная емкость крови 

(абсолютное количество / %) 

20,36 / 100 

22,51 / 110,55 

19,43 / 95,43 

18,35 / 90,12 

18,76 / 92,14 

17,68 / 86,83 

18,22 / 100 

19,16 / 105,15 

20,23 / 111,03 

19,29 / 105,87 

18,22 / 100 

15,14 / 83,09 

15,81 / 86,77 

17,82 / 97,80 

19,43 / 106,64 

Աղմուկային սթրեսի պայմաններում ճագարների ծայրամասային կարմիր արյան 

ցուցանիշների վերականգնումը մատուտակի արմատներով կերակրելու դեպքում 

Հ.Հ.Հովհաննիսյան, Ս.Մ.Մինասյան, Կ.Ռ.Հովհաննիսյան 

30-օրյա աղմուկի ազդեցության պայմաններում ճա•արներին մատուտակի 

արմատներով կերակրումը զգալիորեն բարձրացնում է կարմիր ոսկրածուծի 

էրիթրոցիտային շարքի բջիջների նյութափոխանակությունը և էներգիայով 

ապահովումը, որը խթանում է դրանց բազմացումն ու հասունացումը, ապահովում 

շրջանառու կարմիր արյան ցուցանիշների քանակական կազմի հոմեոստազը, 

սթրեսային գործոնի` աղմուկի երկարատև ազդեցության պայմաններում: 

Restoration of rabbits red peripheral blood parameters in conditions of combined influence 

of the noise and glycyrrhiza glabra 

H.H.Hovhannisyan, S.M.Minasyan, K.R.Hovhannisyan 

The obtained data testify that in conditions of 30 days’ influence of noise, the feeding 

of rabbits by roots of Glycyrrhiza glabra considerably raises intensity of the metabolism and 

the power supply of the erythrocytes row cells of red brain. It stimulates their proliferation 

and maturing, and provides a homeostasis of a quantitative structure of red peripheral blood's 

parameters in conditions of long the influence of the stress factor, i.e. noise.



1. Айвазян Л.М. Особенности действия Дельта-СОН индуцирующего пептида в 

норме и в условиях акустического стресса. Автореф. канд. дисс. Ереван, 2003, 23 с. 

2. Коновалова Г.Г., Тихазе А.К., Ланкин В.З. Антиоксидантная активность 

парафармацевтиков, включающих природные ингибиторы свободнорадикальных 

процессов. Бюлл. эксп. биол. и мед., 2000, 130 (7), с. 56-58. 

3. Кулкыбаев Г.А., Исмаилова А.А. Оценка психологического статуса горнорабочих, 

подвергающихся воздействию шумовой нагрузки. Гигиена и санитария, 2003, 3, с. 

29-32. 

4. Некипелов М.Н. Влияние сочетанного действия шума и психологической 

нагрузки на работоспособность и здоровье студентов. Химия и здоровье: Тез. 

пленар. докл. науч. сес. и регион. конф. "Проблемы мед. экол. и здоровья человека 

в Сибири". Иркутск, 1996, с. 26. 

5. Оболенцева Г.В., Литвиненко В.И., Аммосов А.С., Попова Т.П., Сампиев А.М. 

Фармакологические и терапевтические свойства препаратов солодки. Хим.-фарм. 

журнал. 1999, 8, с. 24-31. 

6. Оганисян А.О., Акопян С.А., I научн. конф. высших учебных заведений Закавказья 

по проблемам физиологии. Баку, 1979, с. 100-102. 

7. Оганисян А.О., Оганесян К.Р. Интенсивность перекисного окисления липидов в 

тканях при комбинированном воздействии вибрации и корней солодки. Медикобиологические 

аспекты мультифакториальной патологии. Рос. научн. конф. с 

междунар. участием. Курск, 2006, т. 2, с. 321-323. 

8. Оганисян А.О., Оганесян К.Р., Минасян С.М. Сдвиги активности 

сукцинатдегидрогеназы в некоторых отделах мозга при комбинированном 

воздействии вибрации и корней солодки. Рос. физиол. журнал им. И.М.Сеченова, 

2003 (б), 89(12), с. 1491-1495. 

9. Хухрина Л.А., Кадыскина Е.Н. II Всесоюзн. конф. ''Эндокринная система 

организма и вредные факторы внешней среды''. Тезисы докл. Л., 1983, с. 208. 

10. Цанева Л., Балычев Ю. Оценка влияния некоторых показателей шума на человека. 

Вестн. оториноларингол., 1995, с. 55. 

11. Язбурекис Б.И., Карпинская Т.В. Распространенность непрофессиональных 

заболеваний среди работающих в условиях шума, вибрации и ультразвука. Актуал. 

вопр. проф. забол.: Клиника, диагност., лечение. М., 1995, с. 96-100. 

12. Jovanovic J., Popovic V., Milosevic Z. Cumulative effects of communal and industrial 

noise on cardiovascular system. Fakta Univ. Ser. Med. and Biol., Univ. Nis., 1997, 4 (1), 

p. 57-61. 

13. Shetty T.K., Satav J.G., Nair C.K. Protection of DNA and microsomal membranes in vitro 

by Glycyrrhiza glabra L. against gamma irradiation. Phytother. Res. 2002, 16 (6), p. 576- 

578. 


61

62 


УДК 616.64+577.1 

ВОЗМОЖНЫЕ МЕХАНИЗМЫ, ВОВЛЕЧЕННЫЕ В РАЗВИТИЕ ЭФФЕКТА 

ГИПЕРГЛИКЕМИИ РАЗЛИЧНОЙ ПРОДОЛЖИТЕЛЬНОСТИ НА Na + K + ATФазу 

А.Р.Алавердян. А.Л.Шалджян, А.В.Саарян, Г.С.Вартанян 

Кафедра биохимии ЕГМУ им.М.Гераци 

Ключевые слова: гипергликемия, Na + K + ATФаза, лимфоциты 

Гипергликемическое повреждение клеток – ведущее патогенетическое звено в 

развитии диабетических осложнений. Считается установленным, что даже 

кратковременное повышение концентрации глюкозы инициирует активацию ряда 

патологических процессов, таких как окислительный стресс, гликозилирование белков, 

повышение активности протеинкиназы С, активация путей образования гексозаминов и 

полиолов и др. [1]. В условиях хронической гипергликемии нарушения 

метаболического характера постепенно приводят к качественным и количественным 

изменениям функций клеток. Так, например, при диабетической нейропатии в 

периферических сенсорных нейронах патохимические нарушения сопровождаются 

снижением проводимости импульсов, изменениями чувствительности к разным 

факторам, спонтанным образованием эктопических очагов возбуждения и др., что 

клинически проявляется в виде болевого синдрома. 

Одной из молекулярных мишеней подобных патохимических изменений является 

Na + K + ATФаза – важнейшее звено в обеспечении ионного градиента, изменения 

активности которой связываются с функциональными нарушениями, характерными 

для различных диабетических осложнений [2]. Нарушения активности Na + K + ATФазы 

при диабете продемонстрированы в различных тканях [3]. Так, изменения активности 

Na + K + ATФазы наблюдаются при диабетической нейропатии, нефропатии, 

рассматриваются в качестве одной из причин осмотической нестабильности 

эритроцитов при диабете [4]. 

Целью данного исследования явилось изучение определенных закономерностей 

нарушения функции Na + K + ATФазы лимфоцитов в условиях гипергликемии различной 

продолжительности. Также предпринята попытка изучить возможную роль отдельных, 

как классических, так и новых, изоформ протеинкиназы С и окислительного стресса в 

нарушениях функции Na + K + ATФазы в условиях гипергликемии различной 

продолжительности. 

Была изучена активность Na + K + ATФазы лимфоцитов под воздействием 

гипергликемии продолжительностью в 1, 3 и 6 ч соответственно в условиях 

преинкубации с ингибиторами классических изоформ протеинкиназы С (Сhlerythrine 

chloride), новых изоформ протеинкиназы С (Rottlerine), витамином Е или без активного 

вещества. В качестве контроля использовались лимфоциты, инкубированные в 

нормогликемической среде в течение тех же временных интервалов.



Исследование проведено на лимфоцитах белых крыс. Лимфоциты были выделены 

по методике [5] в градиенте плотности раствора фиколл-верографина и помещены в 

среду Игла. Далее эксперимент был проведен в 2 этапа. На первом этапе – 

преинкубации лимфоциты в течение 30 мин помещались в среду Игла, содержащую 

активное вещество (соответственно, Chelerythrine chloride, Rottlerine или витамин Е), в 

отдельной серии активное вещество отсутствовало. На втором этапе лимфоциты 

помещались либо в нормогликемическую среду в качестве контроля (среда Игла, 

содержащая 5 мМ глюкозы), либо в гипергликемическую среду в качестве опыта (среда 

Игла, содержащая 25 мМ глюкозы) на соответствующий временной интервал (1, 3 или 6 

ч). Концентрация Chelerythrine, Rottlerine и витамина Е составляла соответственно 1, 

10 и 430 мкМ. 

Активность Na + K + ATФазы определяли в лизате лимфоцитов по методу Цильмер и 

Тарве [6] и выражали в единицах мкМ фосфата на мг белка. Концентрация белка была 

определена по методу Лоури [7]. 


Как показали результаты проведенных исследований, инкубация лимфоцитов в 

гипергликемической среде в течение 1 ч сопровождалась повышением активности 

Na + K + ATФазы в 3,8 раза по сравнению с нормой (рис. 1). Однако в случае 

преинкубации с Chelerythrine активность была повышена лишь в 1,5 раза по сравнению 

с нормой, а в случае преинкубации с витамином Е – в 1,2 раза. Преинкубация с 

Rottlerine оказывала менее выраженное влияние, активность изученного фермента 

повышалась в 2,8 раза. 

Рис. 1. Активность Na + K + ATФазы лимфоцитов (р

64 


Преинкубация с Rottlerine не только не предотвращала, а наоборот, еще более 

усиливала активирующий эффект гипергликемии (повышение Na + K + ATФазы в 3,5 раза). 

Рис. 2. Активность Na + K + ATФазы лимфоцитов (р


гипрегликемии, возможно, связано с осмотическим дисбалансом, вызванным 

гиперосмолярностью среды, и выполняет в некотором роде адаптивную функцию – 

защитить клетку от набухания. Поскольку ингибирование классических изоформ 

протеинкиназы С или добавление антиоксиданта, согласно результатам проведенных 

нами исследований, предотвращало повышение активности Na + K + ATФазы, можно 

предположить, что повышение активности фермента, возможно, связано с активацией 

классических изоформ протеинкиназы С и интенсификацией окислительного стресса. 

Известно, что повышение концентрации глюкозы в клетке приводит к 

интенсификации окислительного стресса, также имеются данные, свидетельствующие 

в пользу функциональной связи между системой трансдукции сигнала с участием 

протеинкиназы С и окислительным стрессом. Таким образом, активные формы 

кислорода и классические изоформы протеинкиназы С, предположительно, играют 

роль посредников активирующего воздействия гипергликемии на Na + K + ATФазу. 

Снижение же активности Na + K + ATФазы в результате более пролонгированной 

инкубации в гипергликемической среде, по всей видимости, не связано с процессами 

окислительного стресса и функционированием классических изоформ протеинкиназы 

С, однако позволяет предположить определенную роль в этих процессах новых 

изоформ протеинкиназы С. 

Таким образом, согласно результатам проведенных исследований, гипергликемия 

оказывает двухфазный эффект на активность Na + K + ATФазы. В то время как в ранние 

сроки имеет место активация Na + K + ATФазы, в более поздние сроки наблюдается 

снижение активности этого фермента. Продемонстрированный двухфазный эффект 

гипергликемии в отношении Na + K + ATФазы позволяет рассматривать изменения 

активности Na + K + ATФазы в течение первой фазы как адаптивную реакцию к 

осмотическому стрессу, а последнюю – с позиции нарушения процессов адаптации. 

Выяснение причинно-следственных взаимоотношений описанных процессов, также 

как и специфической роли отдельных представителей семейства протеинкиназы С 

составит предмет наших дальнейших исследований. 

Na+K+ATP-ազայի վրա տարբեր տևողությամբ հիպեր•լիկեմիայի ազդեցության 

հնարավոր մեխանիզմները 

Հ.Ռ.Ալավերդյան, Ա.Լ.Շալջյան, Ա.Վ.Սահարյան, Գ.Ս.Վարդանյան 

Ուսումնասիրվել են Na + K + ATP-ազայի ակտիվության վրա տարբեր տևողությամբ 

հիպերգլիկեմիայի ազդեցության հնարավոր մեխանիզմները: Ստացված տվյալները 

վկայում են հիպերգլիկեմիայի երկֆազային ազդեցության մասին: Կարճատև 

ակտիվացմանը հետևում է ընկճումը ավելի ուշ շրջանում: Ընդ որում` պրոտեին 

կինազա C-ի տարբեր իզոձևերը և օքսիդատիվ ստրեսը հիպեր•լիկեմիայի 

ազդեցության միջնորդներ են: 

65

66 


Possible mechanisms involved in effect of different term hypeglycemia on Na + K + ATP-ase 

H.R.Alaverdyan, A.L.Shaljyan, A.V.Saharyan, G.S.Sargsyan 

The effect of different term hyperglycemia on Na + K + ATP-ase activity and its probable 

mechanisms were studied. Biphasic effect of hyperglycemia have been demonstrated, shorttime 

activation of Na + K + ATP–ase was followed by inhibition at late stage. Different isoforms 

of protein kinase C and oxidative stress as possible mediators of hyperglycia’s effect are 

discussed. 


1. Nishikawa T., Edelstein D., Brownlee M.. Kidney International. 2000, v. 58, Supp 77, p. 

S26-S30. 

2. De La Tour D.D., Raccah D., Jannot M.F., Coste T., Rougerie C., Vague P. Diabetologia, 

1998, Sep 41(9), p. 1080-1084. 

3. Raccah D., Gallice P., Pouget J., Vague P. Diabet Metab., 1992, May-Jun, 18(3), pp 236- 

241. 

4. Mimura M., Makino H., Kanatsuka A., Yoshida S. Metabolism, 1992, Apr, 41(4), p. 426- 

430. 

5. Innes J., Runtz M.M., Kim Y.T., Weksler M.E. J. Clin. Invest., 1979, v. 64, N 6, p. 1608- 

1613. 

6. Цильмер М.К., Тарве У.С. Украинский биохимический журнал. 1975, т. 7, 4, с. 458. 

7. Lowry O.H., Rosebrough N.J., Farr A.L., Bandall R. J. Biol. Chem., 1952, 51, 193, p. 

263-265. 



УДК 616.155.35 

ԻԴԻՈՊԱԹԻԿ ՀԻՊԵՐԷՈԶԻՆՈՖԻԼԱՅԻՆ ՍԻՆԴՐՈՄ 

Ա.Ա.Ոսկանյան, Ս.Ս.Դաղբաշյան 

Պրոֆ. Ռ.Հ.Յոլյանի անվան Արյունաբանական կենտրոն 

Բանալի բառեր` Իդիոպաթիկ հիպերէոզինոֆիլային համախտանիշ (ԻՀԷՍ, ՀԷՍ), խրոնիկ 

էոզինոֆիլային լեյկոզ, ռեակտիվ էոզինոֆիլիա, կլոնալ էոզինոֆիլիա 

Էոզինոֆիլները հատիկավոր լեյկոցիտների տարատեսակ են, որոնք ծագում և 

հասունանում են ոսկրածուծում, դիֆերենցվում են միելոիդ պրեկուրսոր բջիջներից` ի 

պատասխան ինտերլեյկին 3, ինտերլեյկին 5 ցիտոկինների և գրանուլոցիտմակրոֆագ 

գաղութ-խթանիչ ֆակտորի: 

Էոզինոֆիլներն օրգանիզմը պաշտպանում են ինֆեկցիաներից և հելմինտային 

կոլոնիզացիայից: Նրանք համարվում են ալերգիկ ռեակցիաների հիմնական 

էֆֆեկտոր բջիջներ, որոնք մասնակցում են հետևյալ կենսաբանական 

գործընթացներին` կրծքագեղձերի զարգացում, նյարդային ազդակների փոխանցում, 

ալլոտրանսպլանտանտի մերժում, նեոպլաստիկ պրոցեսներ: 

Նորմայում ծայրամասային արյան մեջ դրանց էոզինոֆիլների քանակը կազմում 

է 0-7%: 

էոզինոֆիլների քանակի բարձրացումը 7%-ից համարվում է էոզինոֆիլիա (1 մկլ 

արյան մեջ 700): Պայմանականորեն էոզինոֆիլիաները բաժանվում են 3 խմբի. 

1. մեղմ` էոզինոֆիլների քանակը կազմում է 700-1500/mcl, 

2. միջին` էոզինոֆիլների քանակը կազմում է 1500-5000/mcl, 

3. արտահայտված` էոզինոֆիլների քանակը կազմում է 5000/mcl և ավելի: 

Ըստ էթիոլոգիայի` էոզինոֆիլիաները բաժանվում են 3 խմբերի (1). 

1. ռեակտիվ, 

2. կլոնալ, 

3. իդիոպաթիկ հիպերէոզինոֆիլային սինդրոմ (IHES): 

Ռեակտիվ էոզինոֆիլիայի պատճառներն են ինֆեկցիաները, հելմինտոզները 

(հատկապես տոքսոկարոզը, ասկարիդոզը, տրիխինելոզը, ստրոնգիլոիդոզը), 

ալերգիկ ռեակցիաները, դեղորայքը (պենիցիլիններ, ցեֆալոսպորիններ, 

հակասնկային, հակատուբերկուլյոզային դեղորայքը, ոսկու պրեպարատները, 

ցիտոկինների ներարկումները), շարակցական հյուսվածքի հիվանդությունները, 

մաշկային հիվանդությունները, հատկապես dermatitis herpetiformis-ը և pemphigus-ը, 

Հոջկինի և ոչ Հոջկինյան լիմֆոմաները, ոչ հեմատոլոգիական այլ ուռուցքները: 

Կլոնալ էոզինոֆիլիայի պատճառներն են սուր և խրոնիկ էոզինոֆիլային 

լեյկոզները, խրոնիկ միելոլեյկոզը, էրիթրեմիան, էսենցիալ թրոմբոցիտէմիան, սուր 

միելոբլաստային լեյկոզը, էոզինոֆիլիայով ընթացող սուր լիմֆոբլաստային լեյկոզը, 

միելոդիսպլաստիկ սինդրոմները, համակարգային մաստոցիտոզը, սուր 

լիմֆոբլաստային լեյկոզը: 

Իդիոպաթիկ հիպերէոզինոֆիլային սինդրոմ (1, 2) 

Առաջին անգամ նկարագրվել է 1968թ-ին Հարդի և Անդերսոնի կողմից: 

67

68 


1974թ-ին Չուսիդն առանձնացրել ԻՀԵՍ-ը որպես հյուսվածքների վնասումով 

ընթացող էոզինոֆիլների քանակական խանգարումների հետերոգեն խումբ, որի 

ախտորոշիչ չափորոշիչներն են. 

1. էոզինոֆիլիա (1500/mcl և ավել), որը պահպանվում է 6 ամիս և ավելի 

ժամանակամիջոցում: 

Լեյկոցիտների քանակը սովորաբար տատանվում է 10.000-30.000, 

էոզինոֆիլները կազմում են 30-70% և էոզինոֆիլները հասուն են, առանց 

մորֆոլոգիական փոփոխությունների: 

2. Կլոնալ և ռեակտիվ էոզինոֆիլիայի բացառում. 

ԻՀԵՍ-ը բացառման ախտորոշում է և կարող է հաստատվել միայն կլոնալ և 

ռեակտիվ էոզինոֆիլիան ժխտելուց հետո: 

3. Հյուսվածքների վնասում. 

Հյուսվածքային վնասումը պայմանավորված է էոզինոֆիլների կողմից 

արտադրվող պրոտեիններով` MBP(խոշոր հիմային սպիտ), ECP(Էոզինոֆիլային 

կատիոնիկ սպիտ), EDN (Էոզինոֆիլներից արտազատվող նեյրոտոքսին), EPO 

(Էոզինոֆիլային պերօքսիդազա): 

Այս սպիտները տոքսիկ են շատ հյուսվածքների համար,սակայն առավել 

հաճախ ախտահարում են սիրտը, մաշկը, ԿՆՀ-ն և ծայրամասային նյարդային 

համակարգը, առավել հազվադեպ` թոքերը, ստամոքս-աղիքային ուղղին, այլ 

օրգանները: 

Սրտի ախտահարումն արտահայտվում է Էնդոմիոկարդիալ ֆիբրոզի, 

փականային ապարատի ախտահարումով, որն ի վերջո բերում է ռեստրիկտիվ 

Էնդոմիոկարդիտի: 

Մաշկային ախտահարումն արտահայտվում է տարբեր ձևերով` եղնջացան, 

մաշկա-լորձաթաղանթային ախտահարում, նոդոլյար ցան և այլն: 

ԿՆՀ-ի ախտահարումն արտահայտում է ցերեբրալ ինֆարկտների, դեմենցիայի, 

էոզինոֆիլային մենինգիտի ձևով: 

Ծայրամասային նյարդային համակարգի ախտահարումն արտահայտվում է 

պերիֆերիկ նեյրոպաթիայի ձևով: 

Ստամոքս-աղիքային ուղու ախտահարումն արտահայտվում է 

գաստրիտի,էնտերկոլիտի, պանկրեատիտի ձևով: 

Թոքային ախտահարումն արտահայտվում է ասթմայի կամ խրոնիկ թոքաբորբի 

ձևով: 

Մոլեկուլյար կենսաբանության և իմմունոլոգիայի ժամանակակից 

հաջողությունները թույլ են տվել առանձացնել ԻՀԵՍ-ի տարրատեսակներ: 

Ներկայումս ԻՀԵՍ-ի առավել հաճախ և առավել մանրամասն ուսումնասիրված 

տեսակներ են համարվում` լիմֆոպրոլիֆերատիվ և միելոպրոլիֆերատիվ 

տարբերակները [1, 2]: 

Լիմֆոպրոլիֆերատիվ տարբերակ. 

Առաջին անգամ առանձնացվել է 1994թ. Կոգանի կողմից: Այս տարբերակի 

ժամանակ արյան մեջ հայտնաբերվում են խաթարված լիմֆոցիտների պոպուլյացիա, 

որոնք արտադրում են մեծ քանակով էոզինոֆիլոպոետիկ ցիտոկիններ 

(մասնավորապես ինտերլեյկին 5), վերջիններս էլ խթանում են էոզինոֆիլների 

արտադրությունը: Ախտորոշումը հիմնված է ծայրամասային արյան հոսքային


ցիտոմետրիայով խաթարված ֆենոտիպով լիմֆոցիտների հայտնաբերման վրա: Այս 

լիմֆոցիտները կրում են CD3-, CD4+, CD8-ֆենոտիպը: Օժանդակ լաբորատոր 

հետազոտություններով հայտնաբերվում է IG E-ի քանակի բարձրացում, 

էոզինոֆիլոպոետիկ ցիտոկինների քանակի շատացում: Հիվանդությունը 

հավասարապես ախտահարում է կանանց և տղամարդկանց: Եզակի դեպքեր են 

նկարագրված երեխաների մոտ: Կլինիկորեն արտահայտվում է հիմնականում 

մաշկային ախտահարման ձևով, հազվադեպ թոքային և ստամոքս-աղիքային 

ախտահարման ձևով: Նկարագրված են եզակի դեպքեր սրտային ախտահարման 

ձևով: 

Միելոպրոլիֆերատիվ տարբերակ. 

Այս տարբերակն առաջին անգամ առանձնացվել է 2004թ., երբ հայտնաբերվել Է 

F/P Ֆուզիոն գենը: Այն փոքրիկ ինտերստիցիալ դելեցիա Է 4-րդ քրոմոսում, որը չի 

հայտնաբերվում ստանդարտ ցիտոգենետիկ մեթոդներով, պահանջում է FISH, 

RT_PCR մեթոդներ: F/P գենն ունի թիրոզին-կինազային ակտիվություն: 

Հիվանդության առաջին և պարտադիր ախտորոշիչ չափորոշիչն է F/P ֆուզիոն 

գենի հայտնաբերումը: 

Օժանդակ լաբորատոր քննություններով հայտնաբերվում են հետևյալ 

փոփոխությունները` շիճուկային տրիպտազայի քանակի բարձրացում, շիճուկում 

վիտ. B12 քանակի բարձրացում, անեմիա, թրոմբոցիտոպենիա, շրջանառող միելոիդ 

պրեկուրսորների քանակի շատացում, ոսկրածուծի հիստոլոգիական քննությամբ 

միելոֆիբրոզի և մեծ քանակով իլիկաձև մաստոցիտների հայտնաբերում 

Հիվանդությունն առավելապես հանդիպում է տղամարդկանց մոտ, հազվադեպ` 

կանանց մոտ (9:1): Երեխաների մոտ չի հայտնաբերվում: Միջին տարիքը կազմում է 

20-50: Կլինիկորեն արտահայտվում է հիմնականում սրտային ախտահարման ձևով, 

հազվադեպ` մաշկային ախտահարման ձևով: 

Բավական բարդ խնդիր է ԻՀԷՍ-ի և խրոնիկ էոզինոֆիլային լեյկոզի (ԽԷԼ) 

տարբերակիչ ախտորոշումը: Այն պահանջում է մանրամասն իմմունոլոգիական, 

ցիտոգենետիկ, մորֆոլոգիական և հիստոլոգիական հետազոտություններ: 

Ներկայումս որպես տարբերակիչ ստանդարտներ են ընդունված մի շարք 

չափորոշիչներ (3): 

Ախտորոշվում է ԽԷԼ, եթե` 

1. մորֆոլոգիապես ոչ հասուն էոզինոֆիլները ոսկրածուծում կամ 

ծայրամասային արյան մեջ կազմում են ավելի քան 25%, 

2. ոսկրածուծում միելոբլաստները կազմում են ավելի քան 5%, 

3. դրական նավթոլ քլորացետատ էսթերազային ռեակցիան ևս վկայում է ԽԷԼ-ի 

առկայության մասին, 

4. ԽԷԼ-ի ժամանակ հայտնաբերվում են հետևյալ ցիտոգենետիկ 

փոփոխությունները` (8,13) (3,9,5) տրանսլոկացիաները, հիպերդիպլոիդ կարիոտիպ 

18-րդ քրոմոսոմի տրիսոմիայով: 

Չնայած նշված չափորոշիչներին` այնուամենայնիվ երբեմն տարբերակումն 

անհնար է: Որպես ԻՀԷՍ ախտորոշված դեպքերի մոտ 10%-ը հանդիսանում է ԽԷԼ, 

որն ի վերջո կարող է տրանսֆորմացվել սուր լեյկոզի: 

Բուժումը (4) 

69

70 


1. Ստերոիդներ. դրանք համարվում են բուժման առաջնահերթ միջոցները 

(բացառությամբ միելոպրոլիֆերատիվ տարբերակի): Տրվում է 1մգ/կգ դոզայով, 

երկարատև, ապա շատ դանդաղ իջեցվում է: 

2. Ցիտոտոքսիկ ագենտներ. ստերոիդ-ռեզիստենտ հիվանդների բուժումն անց է 

կացվում մետոտրեքսատով, հիդրեայով, կիրառվում է նաև ցիտառաբին,վինկրիստին: 

3. Բուժման ծրագրում կիրառվում են նաև ինտերֆերոն, ներերակային 

իմունոգլոբուլին, ցիկլոսպորին: Վերջիններս սովորաբար կազմում են բավականին 

դրական, սակայն կարճատև արդյուք: 

4. Թիրոզին-կինազայի ինհիբիտորներ. միելոպրոլիֆերատիվ տարբերակի 

ժամանակ կիրառվում է գլիվեկ, որը գրեթե 100% արդյունավետություն ունի նշված 

հիվանդների մոտ: Տրվում է օրեկան 100 մգ դոզայով, չնայած վերջին 

հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ առավել նպատակահարմար է բուժումը 

սկսել 400մգ դոզայով, ապա մոլեկուլյար ռեմիսիա ստանալուց հետո միայն անցնել 

100մգ-ի: 

5. Մոնոկլոնալ հակամարմիններ. ԻՀԷՍ-ի բուժման շատ արդյունավետ մեթոդ է 

հանդիսանում ինտերլեյկին 5-ի հակամարմինների կիրառումը: Ներկայումս 

սինթեզված են 2 տեսակի հակամարմիններ` մեպոլիզումաբ և SCH55700: Այս 

հակամարմինների նույնիսկ մեկ ներարկումը զգալիորեն իջեցնում է էոզինոֆիլների 

քանակը: Բուժման արդյունավետությունը և ապահովությունը դեռևս գտնվում է 

հետազոտման մեջ: 

6. Ոչ միելոաբլատիվ ոսկրածուծի տրանսպլանտացիա: Կիրառվում է, երբ 

հիվանդները ռեզիստենտ են վերը նշված բուժման մեթոդների նկատմամբ կամ 

արտահայված օրգանային ախտահարում ունեն: 

Հիվանդության պրոգնոզը համարվում է բարենպաստ: 

Հիվանդների 80%-ի կյանքի տևողությունը ժամանակակից բուժման 

պայմաններում համարվում է 5 և ավելի տարի: 

Идиопатический гиперэозинофильный синдром 

A.А.Восканян, С.С.Дагбашян 

Число эозинофилов выше 700/mcl считается эозинофилией. Эозинофилия может 

ассоциироваться с разными заболеваниями и состояниями. При обнаружении 

эозинофилии в периферической крови первый диагностический шаг – исключение 

всех возможных причин клональной и реактивной эозинофилии. Второй шаг – 

морфологическое, иммунологическое, гистологическое и цитогенетическое 

исследование крови и костного мозга для установления диагноза и определения 

варианта идиопатического гиперэозинофильного синдрома.


The idiopathic hypereosinophilic syndrome 

A.A.Voskanyan, S.S.Daghbashyan 

When eosinophil’s number is more than 700 per microliter it is considered 

eosinophilia. Eosinophilia can be associated with wide variety of diseases and conditions. 

When eosinophilia is present the most important diagnostic step is to exclude all possible 

causes of clonal and reactive eosinophilias. The next step is the detailed morphologic, 

immunologic, histological and cytogenetic examination of blood and bone marrow for 

confirmation the diagnosis of the idiopathic hypereosinophilic syndrome and determination 

of its subtype. 

Գրականություն 

1. Roufosse F., Goldman M., Cogan E. The idiopathic hypereosinophilic syndrome. 

Department of Internal Medicine and Laboratory of Immunology, Erasme Hospital, 

Universite Libre de Bruxelles, Brussels, Belgium, Dec., 2004. 

2. Herrin V. The idiopathic hypereosinophilic syndrome. Division of Hematology and 

Oncology, University of Mississippi, School of Medicine. April, 2004. 

3. J.Bain B. Eosinophilic leukemia and idiopathic hypereosinophilic syndrome are 

mutually exclusive diagnosis. Blood, Dec. 2004, vol. 104, 2, p. 3836-3837. 

4. Klion A.D. Recent advances in the diagnosis and treatment of hypereosinophilic 

syndromes. The American Society of Hematology. 


71

72 


УДК 616.6/8+616.1+616-08 

ՆՈՐԸ ՄԻԵԼՈՄԱՅԻՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅԱՆ ԷԹԻՈՊԱԹՈԳԵՆԵԶԻ, ԴԱՍԱԿԱՐԳՄԱՆ և 

ԾՐԱԳՐԱՅԻՆ ԲՈՒԺՄԱՆ ՈԼՈՐՏՈՒՄ 

Ա.Հ.Այնաջյան, Ա.Գամբուրյան 

ՀՀ ԱՆ Պրոֆ. Ռ.Յոլյանի անվան արյունաբանական կենտրոն 

Բանալի բառեր` միելոմային հիվանդություն, էթիոպաթոգենեզ, ստանդարտ թերապիա, 

թալիդոմիդ, ռևլիմիդ, վելկեյդ 

«Միելոմային հիվանդության դեմ պայքարի միջազգային ֆոնդի» կողմից 2007թ. 

հրատարակված նյութերում կատարվել է վերջին մի քանի տարիների ընթացքում 

միելոմային հիվանդության էթիոպաթոգենեզի, դասակարգման, բուժման մեջ 

կիրառվող դեղորայքների համեմատական վերլուծություն, որոնցից 

նպատակահարմար ենք գտել առանձնացնել նշված դրույթներին վերաբերող մինչև 

այժմ քիչ հայտնի կամ բոլորովին նոր տեսակետները: 

Հիվանդության պատճառագիտությունը մինչև այժմ էլ վերջնականապես 

պարզաբանված չէ: Նախկինում հայտնի տեսակետներից բացի (ռադիոակտիվ 

ճառագայթում, քաղցկեղածին նյութեր), վերջին տարիներին ավելի շատ է 

քննարկվում վիրուսային գործոնների դերը: Մեծ տեղ է տրվում հատկապես “C” 

հեպատիտին, ՁԻԱՀ-ի հարուցիչներին, հերպես-վիրուսին: Քննարկվում են նաև 

միելոմային հիվանդության ժառանգական նախատրամադրվածության և 

ռասսայական ուղղվածության հարցերը: 

Հիվանդության ախտածնության վերաբերյալ հայտնի տեսակետներին 

ավելանում է նաև 2003թ. ամերիկացի մի խումբ գիտնականների կողմից 

հայտնաբերած սպիտակուցի դերը, որն արտադրվում է միելոմային բջիջների կողմից 

և ստացել է պայմանական DKK-1 սպիտակուց անվանումը: Այն օժտված է 

օստեոլիզիսն ուժեղացնող հատկությամբ: 

Միելոմային հիվանդության դասակարգման վերաբերյալ նույնպես արվել են 

արժեքավոր առաջարկություններ: Օրինակ, մինչև այժմ ընդունված, 1975թ. Դյուրիի և 

Սալմոնի կողմից առաջարկված մեզ հայտնի դասակարգման փոխարեն կիրառվում է 

2005թ. «Հարավարևելյան ուռուցքաբանական խմբի» կողմից առաջարկված 

ստադիավորման նոր համակարգը, որը, ըստ էության, ավելի պարզ է, ընդգրկում է 

երկու պարամետրեր` β-2 շիճուկային գլոբուլինի և շիճուկային ալբումինի 

կոնցենտրացիաները: 

Շրջան Ցուցանիշ 

Շրջան 1 

2M < 3.5 

ALB > 3.5 

Շրջան 2 

2M < 3.5 ¨ ALB < 3.5 

2M 3.5 – 5.5 

Շրջան 3 2M > 5.5


Ուշագրավ է, որ FISH եղանակով 13q-քրոմոսոմային անոմալիայի 

հայտանբերումը բնորոշում է հիվանդության առավել ագրեսիվ ընթացք, 

ռեմիսիաների կարճ տևողություն կամ էլ առհասարակ բացակայություն: Այս 

անոմալիայի դեպքում գտնում են, որ բուժման եղանակներից և ոչ մեկը, ներառյալ 

նաև ոսկրածուծի փոխպատվաստումը, արդյունավետ չեն: 

Միելոմային հիվանդության բուժման ծրագրի վերաբերյալ կատարված 

հետազոտությունները և համեմատական անալիզը ցույց են տվել, որ վերջին 5-7 

տարիների ընթացքում նկատվում է միելոմային հիվանդությամբ տառապող 

մարդկանց կյանքի տևողության երկարացում: 

Թեստ 

Նշանակությունը 

շիճուկային < 2 – միկրոգլոբուլին (S< 2M) Որքան բարձր է մակարդակը, այնքան ուշ 

շրջանում է հիվանդությունը 

շիճուկային ալբումին (S ALB) Որքան ցածր է մակարդակը, այնքան ուշ 

շրջանում է հիվանդությունը 

C - ռեակտիվ սպիտակուց (CRP) Հիվանդության ակտիվ շրջանում դիտվում է 

բարձրացած մակարդակ 

Շիճուկային ԼԴՀ (լակտատդեհիդրոգենազ) Հիվանդության ակտիվ շրջանում դիտվում է 

բարձրացած մակարդակ 

Անոմալ քրոմոսոմներ ոսկրածուծի 

ցիտոգենետիկական և FISH 

հետազոտությունների ժամանակ 

13 –րդ քրոմոսոմի կորուստները 13q- կապված 

են հիվանդության ավելի կարճատև 

ռեմիսիաների հետ, դա վերաբերում է նաև այլ 

քրոմոսոմային անոմալիաներին 

Ստորև բերված է աշխարհի բոլոր հեմատոլոգների կողմից (այդ թվում նաև մեր կլինիկայում) 

օգտագործվող այսպես դասակարգման աղյուսակը` 

Սկսած 2000թ-ից` կիրառվում են նոր քիմիաթերապևտիկ միջոցներ, որոնցից 

առավել հեռանկարային են համարվում թալիդոմիդ, ռևլիմիդ և վելկեյդ (բորտեզոմիբ) 

պրեպարատները: 

Թալիդոմիդը (տալոմիդ) կիրառվում է 1957 թ-ից որպես քնաբեր, հանգստացնող 

միջոց, մինչդեռ միելոմային հիվանդության բուժման ծրագրի մեջ է ընդգրկվել սկսած 

2000թ-ից: Այն պատկանում է ալկիլացնող պրեպարատների շարքին, ներքին 

ընդունման համար է, 100մգ հաբերի ձևով: Նրա ազդեցության մեխանիզմը ճշգրիտ 

պարզաբանված չէ: Ենթադրվում է, որ ուռուցքային աճը կասեցնող նրա 

հատկությունը պայմանավորված է նրանով, որ այն ճնշում և սահմանափակում է 

անգիոգենեզը ուռուցքի սուբստրատում: Ի տարբերություն մելֆալանի` նա չունի 

ցողունային բջիջները խիստ վնասելու հատկություն (միելոսուպրեսիա): Թալիդոմիդը 

կարող է օգտագործվել և' որպես մոնոթերապիայի ռեժիմի պրեպարատ, և' 

զուգակցված` դեքսամետազոնի հետ: Առաջին դեպքում բուժման 

արդյունավետությունը գնահատվել է 64%, իսկ երկրորդ դեպքում` 82%: 

73

74 


Շրջան Չափանիշներ Չափվող միելոմային 

բջիջների 

/մլրդ/մ2/ 

զանգվածը 

Շրջան I 

(ցածր բջջային 

զանգված) 

Շրջան II (միջանկյալ 

բջջային զանգված) 

Շրջան III 

(բարձր բջջային 

զանգված) 

Ենթադասակարգ 

A կամ B 

Բոլոր ստորև նշվածները` 

հեմոգլոբինի մակարդակը 100գ/լ-ից 

ավել 

Շիճուկային կալցիումի մակարդակը 

նորմալ կամ 10,5 մգ/դլ-ից ցածր 

Ոսկրերի ռենտգենոգրամման ցույց է 

տալիս նորմալ ոսկրային կառուցվածք 

/O մակարդակ/ կամ միայն սոլիտար 

պլազմացիտոմա 

M-բաղադրամասի արգասիքի ցածր 

մակարդակ (IgG < 5գ/դլ; IgA < 3գ/դլ) 

Մեզում էլեկտրոֆորեզի ժամանակ թեթև 

շղթաների M-բաղադրամասը < 4գ/24ժ 

Չեն համապատասխանում ոչ I շրջանի, ոչ 

II շրջանի չափանիշներին 

Մեկ կամ բոլոր ստորև նշվածները 

հեմոգլոբինի մակարդակը 85գ/լ-ից ցածր 

Շիճուկային կալցիումի մակարդակը 

12մգ/դլ-ից ավել 

Լիտիկ ոսկրային վնասվածքներ (3 

մակարդակ) 

M-բաղադրամասի արգասիքի բարձր 

մակարդակ (IgG 7գ/դլ; IgA5գ/դլ) 

Բենս-Ջոնսի սպիտակուցը 12գ/24ժ 

A Երիկամների համեմատաբար նորմալ 

ֆունկցիա (շիճուկային կրեատինինի 

մակարդակը 2,0մգ/դլ ) 

B Երիկամների խաթարված ֆունկցիա 

(շիճուկային կրեատինինի մակարդակը 

2,0մգ/դլ) 

600 մլրդ 

600-ից մինչև 1200 

մլրդ 

1200 մլրդ 

Ներքոհիշյալ աղյուսակը ներկայացնում է վերջին տարիների ընթացքում 

միելոմային հիվանդության բուժման ծրագրի ամենից հաճախ կիրառվող 

տարբերակները: 

Ռևլիմիդը նույնպես համարվում է արագ ազդեցության ալկիլացնող պրեպարատ 

և ինչպես թալոմիդը, կարող է կիրառվել և' որպես առաջին գծի թերապիա, և' 

հիվանդության ռեցիդիվների ժամանակ: 

Տուրին քաղաքի օնկոհեմատոլոգիական կենտրոնում մի խումբ միելոմային 

հիվանդների մոտ մելֆալան+պրեդնիզոլոն+ռևլիմիդ սխեմայով բուժումը տվել է 100% 

դրական արդյունք:

MP (ալկերան, 

պրեդնիզոլոն) 

CP (ցիկլոֆոսֆան, 


VBMCP (M2) 

(վինկրիստին, BCNU, 

ցիկլոֆոսֆան, ալկերան, 


VMCP/ VBAP 

(վինկրիստին, ալկերան, 

ցիկլոֆոսֆան, 

պրեդնիզոլոն/ 

վինկրիստին, BCNU, 

ադրիաբլաստին, 


ABMC (ադրիաբլաստին, 

վինկրիստին, ալկերան, 


VAD (վինկրիստին, 

ադրիաբլաստին, 

դեքսամետազոն) 

D (դեքսամեթազոն), կամ 

MD (ալկերան, 

դեքսամեթազոն), կամ CD 

(ցիկլոֆոսֆան, 

դեքսամեթազոն) 


Ստանդարտ զուգորդում բուժման սկզբնական փուլում 

MP-ի այլընտրանքային տարբերակն է 

Սա հաճախ է օգտագործվում ԱՄՆ-ի արևելյան հատվածում 

Կողմնակիցները խոսում են առավել լավ արդյունքի մասին MP-ի 

հետ համեմատ 

Սա ստեղծվել է SWOG խմբի կողմից և ավելի հաճախ կիրառվում 

է ԱՄՆ-ի արևմտյան մասում: Առավել տոքսիկ է և մինիմալ 

առավելություն ունի M2-ի համեմատ 

Այս զուգորդումն օգտագործվում է Եվրոպայում, ավելի հաճախ 

Անգլիայում: MP-ի համեմատ ունի քիչ հավելյալ 

առավելություններ 

MP-ի առավել հաճախ կիրառվող այլընտրանքային տարբերակն 

է, հատկապես` միելոմայի ագրեսիվ ընթացքի դեպքում 

D-ն մոնոթերապիայի տեսքով 

M-ի կամ C-ի հետ կոմբինացիայի ձևով կարող է օգտագործվել 

որպես VAD-ի այլընտրանքային միջոց: 

Թույլ է տալիս 4 օրվա ընթացքում զերծ մնալ երկարատև 

ինֆուզիոն թերապիայից 

Ինչպես ռևլիմիդի, այնպես էլ թալիդոմիդի օգտագործման ժամանակ նկատվող 

բարդությունները դրսևորվում են հաճախակի նկատվող ինֆեկցիոն, 

նեյրովիրուսային (օրինակ, գոտևորող հերպես) բարդություններով, և մոտ 18% 

հիվանդների մոտ` խորանիստ անոթների թրոմբոզներով: Անոթային խցանումներից 

խուսափելու համար առաջարկվում է բուժման ընթացքում հիվանդին նշանակել 

ասպիրին` օրը 100մգ դեղաչափով: 

2005 թ-ից սկսվել է պրոտեզոմային ինհիբիտոր հանդիսացող վելկեյդ 

(բորտեզոմիբ) պրեպարատի կիրառումը` ներերակային օգտագործման ձևով: 

Պրեպարատն առավել բարձր արդյունավետություն է ցուցաբերել հիվանդության 

ռեցիդիվների ժամանակ:Պրեպարատի նշանակման տարբերակներն են` 

1) վելկեյդ + դեքսամետազոն, 

2) վելկեյդ + մելֆալան + պրեդնիզոլոն, 

3) վելկեյդ + դեքսամետազոն + դոքսոռուբիցին: 

Ըստ Մեյո կլինիկայում անցկացված համեմատական անալիզի` վերջին 

տարբերակից ստացված արդյունքը եղել է շատ բարձր` 94%: Լրիվ ռեմիսիա ստացվել 

է թերապիայի չորս ցիկլից հետո, սակայն բուժումը պետք է ավարտվի նախապես 

վերցված ցողունային բջիջների ինքնափոխպատվաստումով: 

75

76 


Միելոմային հիվանդության բուժման ծրագրում առանձին տեղ է զբաղեցնում 

բարձր դոզայով քիմիաթերապիան: Եթե նախկինում բարձր դոզայով 

քիմիաթերապիան դիտվում էր որպես պահեստային, ռեզիստենտ ձևերը միելոմայի 

բուժման ծրագիր, ապա ըստ ժամանակակից տենդենցի այն կիրառվում է 

հիվանդության սկզբնական փուլում: Բուժումն անց է կացվում բարձր դոզայով 

մելֆալանով, ներերակային, 200մգ/մ 2 դոզայով, որից հետո պետք է արվի ցողունային 

բջիջների պատվաստում: Բուժվող հիվանդների 25%-ի մոտ ստացվում է 5-6 տարի 

ռեմիսիա, իսկ 75%-ի մոտ մասնակի ռեմիսիան տևում է մինչև 20 ամիս: 

Այն հիվանդների մոտ, ովքեր ունենում են ծանր լոկալ պրոբլեմներ (օրինակ, 

դեստրուկցիա, ներվարմատների կոմպրեսիա, ցավային սինդրոմ կամ փափուկ 

հյուսվածքների սոլիտար միելոմա), զգալի արդյունք կարող է ստացվել 

ճառագայթային բուժումից: 

Ստանդարտ կամ բարձր դոզայով քիմիաթերապիայի օգնությամբ ստացվող 

ռեմիսիայի տևողությունը երկարատև դարձնելու նպատակով առաջարկվում է 

պահպանողական բուժման երկու եղանակ. 

1) շաբաթը 3 անգամ, 50մգ դոզայով պրեդնիզոլոն, 

2) 6-9 ամիս տևողությամբ -ինտերֆերոնի նշանակում 

(արդյունավետությունը եղել է 10-15% հիվանդների մոտ): 

Միելոմային հիվանդության բուժման ծրագրում ընդգրկվում են նաև մի շարք 

միջոցառումներ, որոնք կատարվում են ըստ անհրաժեշտության: Դրանք են. 

1) միելոմային հիվանդության ժամանակ դիտվող անեմիայի բուժման համար 

էրիթրոպոետինի նշանակումը, 

2) պլազմաֆերեզը, հեմոդիալիզը, օրթոպեդիկ վիրահատությունները, 

ֆիզիկական վարժությունների նշանակումը, 

3) բիֆոսֆոնատների նշանակումը: 

Ոսկրերի դեստրուկտիվ փոփոխությունների նվազեցման, ոսկրի խտությունը 

մեծացնելու, ամրացնելու, հիպերկալցեմիան նվազեցնելու համար, ինչպես նաև 

ոսկրային ցավերի դեպքում օգտագործում են հետևյալ պրեպարատները` 

պամիդրոնատ (արեդիա), կլոդրոնատ, բոնեֆոս, զոմետա:


Новейшие аспекты этиопатогенеза, стадирования и программного лечения 

миеломной болезни 

А.O.Айнаджян, А.Гамбурян 

Рассматриваются некоторые вопросы, касающиеся этиологии, патогенеза, 

стадирования миеломной болезни, анализируемые Всемирной организацией борьбы с 

миеломной болезью. 

Modern aspects of ethiopathogenesis, staging and program treatment of multiple myeloma 

A.H.Aynajyan, A.Gamburyan 

Some problems of etiology, pathogenesis and staging of multiple myeloma analized by 

“Myeloma Treatment International Organization” are discussed in this article. 

New methods of treatment of multiple myeloma are also discussed. 


1. Gahtron G., Durie B.G.M, Samson D.M. Multiple Myeloma and Related Disorders. 

Oxford University Press, 2004, ISBN:0-89603-706-1. 

2. Berenson James R.Biology and Management of Mltiple Myeloma. Humana. Press, 2004 

ISBN 0-89603-706-1. 

3. Bataille R., Harousseau JL. Multiple Myeloma. New England Journal of Medicine. 1997, 

336, p. 1657-1664. 

4. Weber D.M. et al. Prognostic features of asymptomatic multiple myeloma. British 

Journal of Heamatology, 1997, 97, p. 810-4. 

5. Jacobson J., Hussein M., Barlogie B., Durie B.G.M., Growley J. A new staging system for 

multiple myeloma patients based on the Southwest Oncology Group (SWOG) 

experience. Br. J. Heamatol., 2003, 122, p. 441-450. 

6. Durie B.G.M., Jacobson J., Barlogie B., Crowley J. Magnitude of Response with 

Myeloma Frontline Therapy Does Not Predict Outcome: Importance of Time to 

Progression in Oncology Group Chemotherapy Trials. Journal of Clinical Oncology, 

2004, 22, p. 1857-1863. 

7. Alexanian R. et al. Primary dexamethazone treatment of multiple myeloma. Blood, 

1992, 80, p. 887-90. 

8. Palumbo A., Ambrosini M.T., Benevolo G. et al. Combination of bortezomib, 

melphalan, prednosone and thalidomide (VMPT) for relapsed multiple myeloma: 

results of a phase I/II clinical trial. Blood, 2006, 108, abstract 407. 


77

78 


УДК 546.3+615.856 

ՊՈԼԻՕՔՍԻՄԵՏԱՂՆԵՐԸ ԲԺՇԿՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ 

Ա.Ֆ.Միրզոյան, Ֆ.Վ.Միրզոյան, Պ.Ա.Ղազարյան 

Մ.Գ.Մանվելյանի անվան ընդհանուր և անօրգանական քիմիայի ինստիտուտ, 

ԸԱՔԻ ՊՈԱԿ, 

ՀՀ ԱՆ Պրոֆ. Ռ.Յոլյանի անվ. Արյունաբանական կենտրոն, Երևանի պետական 

համալսարան 

Բժշկության զարգացման արդի փուլում` արդիական հիմնախնդիրների 

շարքում կարևորագույն ուղղություններից մեկը մետազաթերապիան է, որը կապված 

է անօրգանական քիմիայի ոլորտում կատարված հայտնագործությունների հետ: 

Վերջիններս վերաբերվում են մետաղների օգտագործման թերապևտիկ միջոցներին և 

նրանց արդյունավետությանը ժամանակակից բժշկության տարբեր ոլորտներում [1]: 

Հաստատված է, որ վոլֆրամ (W), մոլիբդեն (Mo), վանադիում (V) պարունակող 

միացությունները ունեն հակավիրուսային, (հակաիմունադեֆիցիտային), 

մանրեասպան և հակաուռուցքային հատկություններ [2]: Մեծ է հատկապես 

պոլիօքսիմետաղների (ՊՕՄ) դերը գործնական բժշկության մեջ, և այդ նյութերի 

նկատմամբ հետաքրքրությունը գնալով աճում է [4, 5]: Նկարագրվող կոմպլեքսները 

գլխավորապես բաղկացած են օքսիդային անիոններից և d o տեսակի կատիոններից 

(ինչպիսին են W-ը, Mo-ը, V-ը, նիոբիումը (Nb) և այլն): ՊՕՄ-ների օգտագործումը 

բժշկության մեջ հիմնականում պայմանավորված է դրանց հակավիրուսային և 

հակաուռուցքային հատկություններով [6]: Ավելի քան տասը տարի է, որ լայնորեն 

ուսումնասիրվում են ՊՕՄ-ների և β-lactam հակաբիոտիկների համակցմամբ 

ստացված նոր դեղերը, որոնք բնութագրվում են առավել բարձր հակաբակտերիալ 

ակտիվությամբ, քան հակաբիոտիկները` առանձին կիրառման դեպքում [7, 9]: 

Հատկանշական է, որ ՊՕՄ-ների հիման վրա ստացված դեղերը ավելի էժան են, 

ստացման ծավալները` ավելի մեծ: Գտնում են, որ ՊՕՄ-ային դեղաբանության 

զարգացումը կարող է միանգամայն դրական ազդեցություն ունենալ անընդհատ 

աճող դեղերի շուկայի վրա [6]: 

Պոլիօքսիմետաղների հակավիրուսային ակտիվությունը 

ՊՕՄ-ների կենսաբանական ակտիվության մասին առաջին անգամ զեկուցվել է 

1971թ-ին, երբ Ռայնաուդը նկատեց, որ պոլիվոլֆրամասիլիկատային 

հետերոպոլիմիացությունները բնութագրվում են հակավիրուսային հատկությամբ 

(կասեցնում են murine leukemia sarcoma (MLSV) վիրուսների բազմացումը in vitro 

պայմաններում): Այդ ոլորտում ՊՕՄ-ային առաջին դեղը հայտնաբերվել է 

Ֆրանսիայում` HPA-23 անվանումով: HPA անվանումը առաջացել է 

«հետերոպոլիթթու» անվանումից, իսկ 23-ը` Na իոնի մոլեկուլային կշիռն է: HPA-23-ը 

պոլիվոլֆրամոանտիմոնատ է հետևյալ ֆորմուլայով` [NaSb9W21O86]18- (սովորաբար 

(NH4)17N աղն է): 

Մինչև 1990 թ. տարբեր գիտնականների կողմից կատարվեցին in vitro 

ուսումնասիրություններ, որոնց նպատակն էր բացահայտել ՊՕՄ-երի


էֆեկտիվությունը մի շարք վիրուսների դեմ` MLSV, vesicular stamotitis [VSV], polio, 

rubella, rauscher leukemia [RLV], Rabies [RV], rabdovirus Epstein-Bar և այլնի դեմ: 

Վաղ աշխատանքները հիմնականում վերաբերում էին 

պոլիվոլֆրամասիլիկատների և HPA-23-ի ուսումնասիրությանը: Այս արդյունքներից 

ելնելով` ակնկալվում էր, որ HPA-23-ը արդյունավետ գործոն կարող է հանդիսանալ 

նաև իմունադեֆիցիտային վիրուսի դեմ [6]: 

1985թ. հուլիսի 30-ին «New York Times» թերթը «Իմունադեֆիցիտային դեղի 

որոնումը հուսախաբությունների պատմություններով արկղ է» վերնագրով 

հոդվածում գրում է, որ ամերիկյան կինոաստղ Rock Hudson-ը խոստովանել է, որ 

մեկնում է Փարիզ` HPA-23 անվանումով ֆրանսիական փորձարարական դեղով 

բուժվելու համար: Իսկ մի շարք ամերիկացի գիտնականներին զայրացնում էր այն 

փաստը, որ ձեռքբերովի իմունադեֆիցիտային վիրուսից բուժվելու համար ճանաչված 

ամերիկացիները մեկնում են Փարիզ, քանի որ հավատում էին, որ Ֆրանսիայում 

ավելի շատ նոր նախակլինիկական փորձարկում անցած դեղեր կան, քան ԱՄՆ-ում: 

Մինչդեռ այդ ժամանակ ԱՄՆ-ի «Սննդի և Դեղորայքների» ադմինիստրացիան 

համաձայնություն էր տվել «ՁԻԱՀ»-ի դեմ փորձարկել ինը փորձարարական դեղեր` 

suramin, alph-interferon, phosphonoformate, ribavirin, Imreg-1, interleukin-2 և ևս երկու 

միացությունները, որոնց անվանումները արտադրողները չէին ցանկանում հայտնել: 

Հերթական կլինիկական փորձարկումները երկու տարբեր խմբերի կողմից` 

Moskovotz (ԱՄՆ) և Burgrad (Ֆրանսիա) ցույց տվեցին, որ HPA-23-ը անհրաժեշտ 

հակաիմունադեֆիցիտային ակտիվություն չի ցուցաբերում: Այս փաստը խթան 

հանդիսացավ մի քանի այլ խմբերի համար` մշակելու բարձր արդյունավետությամբ 

ՊՕՄ-ային հակավիրուսային` իմունադեֆիցիտային ցածր տոքսիկությամբ 

միացություններ [6, 10]: 

Մեծ թվով արդյունավետ հակաիմունադեֆիցիտային ՊՕՄ-ներ 

հայտնաբերվեցին 1990-1992թթ-ն, մի քանի գիտնականների կողմից[12,15]: Այդ 

անօրգանական կոմպլեքսներից են` H4SiW12O40 (JM-1493), K7[Pri2W10Օ40]6H2O (PM- 

19), [NH]4H2[Eu4(MoO4)(H2O)16(Mo7O24)4]13H2O (PM-104), K13[Ce(SiW11O39)2]26H2O (JM- 

1590), K6[BGa(H2O)W11O39]15H2O (JM-2766), [Me3NH8]8[SiNb6W18O77 (JM-2820) [12-15]: 

Ինչպես մյուս բոլոր պոլիանիոնային նյութերը, ՊՕՄ-ները կասեցնում են 

իմունադեֆիցիտային վիրուսի բազմացումը, կանխում վիրուսի ամրացունը 

բջիջներին և իմունադեֆիցիտով պայմանավորված բարդությունների առաջացումը 

[16]: Այդ նոր տեսակները իրենց ակտիվությամբ գերազանցում են ոչ միայն HPA-23ին, 

այլ նաև AZT հակավիրուսային դեղերին: Մարդու օգտագործման համար 

որոշվեցին այդ միացությունների թույլատրելի դոզաները` 0,1-ից մինչև 100 mg/kg, և 

նախընտրելի դոզաները` 1-30 mg/kg: Տրվեցին այս միացությունների հաբերի, 

կապսուլաների, ներերակային սրսկման, որպես հակավիրուսային քսուկների 

օգտագործման ձևերը [10,11]: Չնայած ՊՕՄ-ները կասեցնում են նաև վիրուսային RTն, 

դրանց հակաիմունադեֆիցիտային ազդեցության մեխանիզմը գլխավորապես 

վերագրվում է վիրուս-բջիջ կապի կասեցմանը [16]: ՊՕՄ-ները կասեցնում են նաև այլ 

տիպի վիրուսների բազմացումը (հերպեսիվիրուսներ, ortho և paramyxovirus-ներ` 

(գրիպի A տիպի և շնչառական syncytial վիրուսներ) [17-19]: Ցույց է տրվել ՊՕՄ-ների 

մեծ ակտիվությունը retro, myxo, herpes, toga, rhabdo և arena վիրուսների դեմ in vitro 

պայմաններում [19]: Իկեդան (Ikedan et al.) զեկուցեց, որ 

79

80 


[NH]4H2[Eu4(MoO4)(H2O)16(Mo7O24)4]13H2O (PM-104) տեսակը հակավիրուսային գործոն 

է HIV-I,HIV-2, I-ին տիպի herpes simplex վիրուսների դեմ, K7[Pri2W10Օ40]6H2O (PM- 

19) տեսակը` I-ին տիպի HSV-ի դեմ [17]: 2003-ին ցույց է տրվել, որ PM-19-ը ուժեղ 

ձևով կասեցնում է վիրուսային DNA գենոմը [20]: 2006թ-ին S.Sigeta-ն ցույց տվեց, որ 

[PriNH3]6H[PTi2W10O38(O2)2H2O (PM-523) տեսակի ՊՕՄ-ները ցուցաբերում են in vitro 

որոշակի ակտիվություն գրիպի (FluV) A վիրուսի և շնչառական syncytial վիրուսի դեմ: 

Տրվել է նաև PM-523-ի թերապևտիկ արդյունավետությունը գրիպի H1N1 վիրուսի դեմ 

in vitro և in vivo պայմաններում` որպես ribavirin-ի հետ համակցված միացություն 

[21]: Ցույց է տրվել K10Na[VO3](SbW9O33)2]26H2O (PM-1001) տեսակի հակավիրուսային 

միացության բարձր ակտիվությունը FluV A, RSV, 2-րդ տիպի parainfluenza 

վիրուսների, վտանգավոր տենդի ժամանակ: HIV-1 և կորոնավիրուսների դեմ (in 

vitro): Հատկանշական է, որ և' in vitro, և' in vivo փորձերով ապացուցվել է ՊՕՄ-ների 

որոշակի ակտիվությունը RNA վիրուսների նկատմամբ: 

ՊՕՄ-ները սուր շնչառական հիվանդություններից բուժվելու առաջին 

թերապևտիկ միջոցներն են [21]: ՊՕՄ-ների հակա-RNA ակտիվության մասին 

զեկուցվել է մի քանի գիտնականների կողնից: 

Ikeda-ն զեկուցել է, որ [Me3NH]8[Si2NbW18O77] (JM-2820) տեսակի ՊՕՄ-ները 

օժտված են հակավիրուսային ազդեցության լայն սպեկտրով ortho և paramyxovirus 

վիրուսների, ռետրովիրուսների (HIV-1 և HIV-2) դեմ [18]: Barnard-ի աշխատանքներով 

ցույց է տրվել, որ Me3NH4]8{Si2W18Nb6O77]nH2O9 (HS-106), K7(H)[A-a-Ge2Nb6W18O77]18H2O 

(JM-2926), (Me3NH)10(H)[Si2(ZrOH)3W18O68] (JM-2919) տեսակները ցուցաբերում են 

պոտենցիալ ակտիվություն RSV վիրուսի դեմ [22], Huffman-ը տվեց Ge կամ Si 

պարունակող պոլիօքսիվոլֆրամատների հակագրիպային (FluV A և B) 

ակտիվությունը: ՊՕՄ-ներից (Me3NH)10(H) [Si2(ZrOH)3W18O68] տեսակը բնութագրվեց 

որպես պոտենցիալ հակագրիպային միացություն [23]: 

Չինական մի խումբ քիմիկոսներ սինթեզեցին հետերոպոլի կապույտ տեսակը` 

Ln2H3[BW9VIW2VMn(H2O)O39]12H2O (HPB-2) (Ln=La,Ce,Pr,Nd,Sm,Eu և Gd), որը 

ցուցաբերում է պոտենցիալ թերապևտիկ էֆեկտ գրիպի ինֆեկցիայի դեմ և կիրառվում 

է թե' շնչառական, թե' ներորովայնային սրսկման ձևով: Արդյունքները ցույց տվեցին, 

որ այն կասեցնող մեծ ակտիվություն է ցուցաբերում նաև A և B գրիպի վիրուսի դեմ, 

գրեթե չունի ցիտոտոկսիկություն և հակավիրուսային ակտիվությունը կախված է 

կոմպլեքսների կառուցվածքից [24]: 

2002 թ-ի վերջին Հարավային Չինաստանի Քուանգդոնգ մարզում հայտնաբերվեց 

սուր շնչառական սինդրոմը (SARS): Այնուհետև այն տարածվեց հարևան երկրներում: 

Ավելի քան 8.000 մարդ վարակվեցին, իսկ 750-ը` մահացան: Սկզբում, որպես 

էթիոլիգիական գործոն, որոշվեց նոր «կորոնա» վիրուսը, և ավելի ուշ այն 

վերագրվեց` «սուր շնչառական կորոնա վիրուս»-ին: Ցույց տրվեց, որ վանադիումով 

տեղակալված կեգգին-սենդվիչ տիպի պոլիվոլֆրամատները` [(SbW9O33)2V3O3], 

օժտված են պոտենցիալ և սելեկտիվ հակակորոնավիրուսային ակտիվությամբ [21]: 

Բացահայտվեց Ti պարունակող ՊՕՄ-ների հակավիրուսային ազդեցության 

մեխանիզմը սուր շնչառական կորոնավիրուսների դեմ (բացասական մեծ լիցք 

ունեցող ՊՕՄ-ները թուլացնում են ֆերմենտների փոխազդեցության 

էլեկտրոստատիկ ուժերը, վիրուսների հետ կապվում են ուժեղ էլեկտրոստատիկ 

ուժերով` կասեցնելով վիրուսի բազմացումը) [28]: Ընդունված հակավիրուսային


դեղերը` acyclovir, AZT, ribavirin և այլն, ոչ միշտ են ապահովում բարձր 

հակավիրուսային ազդեցություն և առաջացած դիմադրող շղթաների հետ խնդիրներ 

են ծագում: Ուստի անհրաժեշտություն առաջացավ ստեղծել հակավիրուսային 

ակտիվության լայն սպեկտրով այնպիսի նոր դեղեր, որոնց ակտիվությունը 

կգերազանցի ավելի վաղ ստացված հակավիրուսային դեղերին (ribavirin, dextran 

sulfate և AZT) և կունենան շատ ցածր կողմնակի ազդեցություն: 

T.Yamase-ի կողմից հայտնաբերված K6H4[(SbW9O33)2V3O3]29.5H2O (PM-1001) և 

K6H6[(SbW9O33)2V3O3]29.5H2O PM-1002) տեսակները ներկայացնում են ՊՕՄ-ների 

արդյունավետ քանակներով հակավիրուսային դեղեր, կառուցվածքով տարբերվում 

են HPA-23-ից: Դրանք արդյունավետ են herpes simplex, cytomegolo, hepatitis B և C, 

իմունադեֆիցիտային` rubella, varicella-zoster և hemorrhagic դող վիրուսների դեմ: 

Ցույց է տրվել, որ այս միացությունների հակավիրուսային արդյունավետությունը 

ավելի ուժեղ է, քան ribavirin, dextran sulfate և AZT հակավիրուսային դեղերինը, ունեն 

շատ ցածր կողմնակի ազդեցություն, գերազանց հակաիմունադեֆիցիտային 

ակտիվություն, ինչպես նաև պոտենցիալ արդյունավետություն ոչ միայն RNA, այլ 

նաև DNA վիրուսների դեմ: Նույնիսկ 500mg/kg օգտագործելու դեպքում թունավորում 

չի դիտվում: Այն ունի շատ աննշան ցիտոտոքսիկություն in vitro պայմաններում: 

Օգտագործման հիմնական դոզայի սահմանն է` 5mg-ից մինչև 500mg/kg, առավել 

նախընտրելի դոզան է` 10mg/kg-ից մինչև 100mg/kg: Այն կարելի է օգտագործել պինդ, 

հեղուկ կամ գելային ձևով, որպես հաբեր, կապսուլաներ [25]: Տրվեց ՊՕՄ-ներով սուր 

շնչառական ինֆեկցիաներից բուժվելու աերոզոլային մեթոդը: Առաջադրվեց նաև այդ 

միացություններով herpesvirus, hepadanvirus ինֆեկցիաների, մասնավորապես, 

hepatitis B վիրուսի բուժումը: 25 տեսակի պոլիօքսիմետաղների հակավիրուսային 

ակտիվությունը ortho և paramyxivirus–ների դեմ գնահատելու համար որոշվեց դրանց 

կասեցնող ակտիվությունը FluV-A, RSV և MLSV վիրուսների ցիտոպատիկ էֆեկտի 

վրա, որպես նախընտրելի ՊՕՄ-ներ որոշվեցին հետևյալ տեսակները` 

Na12P2W15O5618sub2 

Na16Mn4(H2O)(P2W15O56)2nH2O 

K10Mn4(H2O)2(PW9O34)2nH2O 

K10Fe4(H2O)2(PW9O34)2nH2) 

(Me3NH)7SiW9Nb3O40nH2O 

(Me3NH5)5(NbO2)SW11O39 

K12Nb6P2W12O62 

(H2-042) 

(HS-053) 

(HS-057) 

(HS-058) 

(HS-105) 

(HS-131) 

(HS-158) 

Մասնավորապես, սուր շնչառական ինֆեկցիաների դեմ որպես նախընտրեի 

միացություն, որոշվեց K10Fe4(H2O)2(PW9O34)2nH2) (HS-058) տեսակը: Տրվեց դեղերի 

օգտագործման հաջորդականության հետևյալ եղանակը` աերոզոլային փչոցով, որը 

կարելի է կիրառել և' մարդկանց, և' կենդանիների վրա` 0,1-ից մինչև 100 mg/kg 

թույլատրելի դոզայով, նախընտրելի դոզան է` 1-ից մինչև 300 mg/kg ըստ մարմնի 

կշռի: ՊՕՄ-ների հակավիրուսային ակտիվության մեխանիզմի բացատրությունը 

ներկայումս գիտնականների ուշադրության կենտրոնում է [26, 27]: Ենթադրվում է, որ 

տեղի է ունենում վիրուսային ադսորբցիայի կասեցում, արգելվում է վիրուսների 

թափանցումը բջիջներ, կանխվում է դրանց հետագա զարգացումը [24]: Այն 

81

82 


պայմանավորված է ՊՕՄ-ների եռաչափ կառուցվածքով նրանց կոնցենտրացիայով, 

դրա մեջ ընդգրկված էլեմենտների տեսակներով և էլեկտրոստատիկ ուժերով [15, 18, 

23, 24, 28]: 

Պոլիօքսիմետաղների հակաուռոuցքային ակտիվությունը 

ՊՕՄ-ների առաջին հակաուռուցքային ակտիվության in vivo տվյալները 

վերաբերել են մարդկանց [30]: Հակաուռուցքային ակտիվությանը վերաբերող 

ծավալուն աշխատանքներ կատարվում են Ճապոնիայում (մասնավորապես, Chemial 

Resourses Laboratory, Tokyo; Institute for Advanced Medical Research, Keio): Տրվել է 

[NH3Pri]6[Mo7O24]3H2O (PM-8) տեսակի պոտենցիալ հակաուռուցքային 

ակտիվությունը MX-1 մարդկային կրծքի ուռուցքի, Meth-A sarcoma, MM46 

adenocarcinoma ուռուցքների դեմ in vivo [Yamase, et al,1988], տրվեցին 

պոլիմոլիբդատների մեծ հակաուռուցքային արդյունավետությունը murine 

ուռուցքների վրա [Fujita,et al, 1992, 29]: Ցույց տրվեց պոլիմոլիբդատներ և 

հետերոպոլիմոլիբդատային աղեր պարունակող հականեոպլաստիկ դեղերի 

ազդեցության բարձր արդյունավետություն MX-1 և Co-4 պինդ ուռուցքների դեմ, 

դրանց առավելությունը amininitrosoura-ի նկատմամբ (Seto,1991[33]): 

2005թ-ին ապացուցվեց (PM-8)-ի արդյունավետությունը նաև AsPC-1 gastric 

քաղցկեղի դեմ [34]: Ցույց տրվեց, որ K7[PTi2W10O40]6H2O [PM-19] տեսակը 

հակապանկրեատիկ ակտիվության շնորհիվ կասեցնում է գլյուկոգենեզիսը: Sրվեց 

PM-8-ի վերականգնված տեսակների` [Me3NH]6H2Mo12VO28(OH)12(MoViO3)4]2H2O 

(PM-17) հակաուռուցքային զգալի ակտիվությունը AsPC և MKN45 ուռուցքների դեմ և' 

in vivo, և' in vitro պայմաններում: Այն թունավոր չի, 68,3%-ով կասեցնում է ուռուցքի 

աճը (500μg դոզայով), 41 օրերի ընթացքում օգտագործելու դեպքում (A.Ogata, et al, 

2008, [36]): ՊՕՄ-ների հակաուռուցքային ակտիվության մեխանիզմը առաջարկվել է 

միայն T.Yamas-ի կողմից in vivo, որը ներկայացնում է եզակի էլեկտրոնի 

վերականգնման/օքսիդացման ցիկլ, որտեղ ՊՕՄ-ների վերաօքսիդացման և 

ուռուցքային բջիջների վերականգմնան պրոցեսը ոչնչացնում է բջիջները [32]: Այժմ 

Ճապոնիայում շարունակվում են հետազոտությունները in vivo մոդելների 

հակաուռուցքային թերապիայում, (PM-17)-ի հիման վրա պլանավորված է մշակել 

նոր հակաուռուցքային դեղ [36]: ՊՕՄ-ների in vivo հակաուռուցքային ակտիվությունը 

ուսումնասիրվում է ինչպես առանձին ՊՕՄ-ների, այնպես էլ ՊՕՄ-ների հետ 

օրգանական (ամինոթթուների) մոլեկուլների կոմբինացիոն միացությունների հիման 

վրա (Institue of oncology, Belgrad [37]): MTT մեթոդով գնահատվել է 

օրգանոտիտանական միացություններով տեղակալված ՊՕՄ-ների (α- 

K4H3[(CpTi)3SiW9O37]12H2O և α-(NBu4)7[CpTi)3SiW9O37]) հակաուռուցքային 

ակտիվությունը, որը պայմանավորված է միացության ռեդօքս պոտենցիալով [38]: 

Գնահատվել է K6H2[TiW11CoO40] տեսակի ՊՕՄ-ների պոտենցիալ հակաուռուցքային 

ակտիվությունը (Pharmaceutical Instutite,Bonn,Institute of Radiopharmacy, Dresden, 

Germany) [39]: Ցույց է տրվել liposome-ով ինկապսուլացված ՊՕՄ-ների` 

K(6)SiW(11)TiO(40){(SiW(11)Ti)LEP}, հակաուռուցքային ակտիվությունը in vitro և in 

vivo պայմաններում (Northeast Normal University, Chine; Georegetown University, USA 

[40]):


Եզրակացություն 

21-րդ դարի նանոբիոբժշկության զարգացման հիմքում ընկած են ՊՕՄ-ները: 

Ժամանակակից ֆարմոկոլոգիայի առաջնային խնդիրն է մեծ արդյունավետությամբ և 

ցածր կողմնակի ազդեցությամբ դեղերի ստացումը: ՊՕՄ-ների հակավիրուսային և 

հակաուռուցքային հատկությունները լավ պարզաբանված են: Ինչպես ցույց է տրվել, 

ՊՕՄ-ների կենսաբանական ակտիվությունը անմիջապես կախված է այդ նյութերի 

կառուցվածքից: 

ՊՕՄ-ների ամենակարևոր բժշկական հատկությունը դրանց հակավիրուսային 

ակտիվությունն է, որը տարբեր է in vivo և in virto կիրառման ձևերում` կախված 

ՊՕՄ-ների տեսակից, սակայն ՊՕՄ-ային քիմիան մինչև այսօր լավ պարզաբանված 

չէ: Որոշակի կառուցվածք-ակտիվություն կապի հաստատումը կնպաստի ստանալ 

բարձր արդյունավետությամբ դեղեր: Այդ ոլորտի դեղաբանության զարգացման 

համար անհրաժեշտ է իրականացնել համալիր աշխատանքներ` բյուրեղագիտական, 

սպեկտրոսկոպիկ, քիմիական և կենսաքիմիական հետազոտություններ [ 6, 7]: 

Полиоксиметаллы в медицине 

А.Ф.Мирзоян, Ф.В.Мирзоян, П.А.Казарян 

Согласно представленным в статье литературным данным по изучению 

эффективности применения полиоксиметаллов в практической медицине соединения, 

содержащие вольфрам, молибден и ванадий, характеризуются бактериоцидными, 

противовирусными и противоопухолевыми свойствами. Обсуждаются вопросы, 

связанные с разработкой новых, более эффективных препаратов для применения в 

различных областях медицины. 

Polyoximetals in medicine 

A.F.Mirzoyan, F.V.Mirzoyan, P.A.Ghazaryan 

Literary data about the research of the effectiveness of polyoximetals’ application in 

practical medicine are presented in the article. Based on literary data, junctions consisting of 

tungsten, molybdenum, and vanadium, are defined to have bactericidic, antiviral, and 

antitumoral features. Questions relating to the development of new and more effective 

preparations for application in various spheres of medicine are discussed. 

83

84 



1. Roncioni L., Sadler P.J. Using coordination chemistry to desigh new medicine. 

Coordination Cemistry Reviews [Online], 2007, 251, p. 1633-1648. 

2. Jelikic-Stankov M. Compounds of Mo,V and W in biochemistry and their biomedical 

activity. Journal of Trace Elements in Medicine and Biology, 2007, v. 21, p. 8-16. 

3. Hasenkopf B. Polyoxometalates: introduction to a class of inorhanic compounds and 

their biomedical application. Frontiers in Biosci., 2005, 10, p. 275-87. 

4. Pope M.T. Heteropoly and Isopoly Oxometalates, Springer-Verlag, Berlin, 1983. 

5. Mioch U.B. et al. Heteropoly compounds-from proton conductors to biomedical agent. 

Solid State Ionics, 2005, 176, p. 3005-3017. 

6. Rhule J.T. et al. Polyoxometalates in Medicine. Chem. Rev., 1998, 98, p. 327-57. 

7. Inoue T. et al. Enhancement of antibacterial activity of lactam antibiotics. Journal of 

Inorganic biochemistry, 2006, v. 1000, iss. 7, p. 1225-1233. 

8. Raynaud M. et al. C.R.Acad. Sci., 1971, 8, ser. D, p. 272-347. 

9. Yamase T. Anti-tumor,-viral, and – bacterial activities of polyoxometalates for 

realizing an inorganic drug, J. Mater. Chem, 2005, 15, p. 4773-4783. 

10. Murren B.A. Method of treating HIV infection using polyoxometalates. US Patent N 

493342, 1992. 

11. Schinazi R., Hill C. et. al. Polyoxometalate compounds as antiviral agent, US Patent 

6911470, 1993. 

12. Hill C. et al. Anti-Hiv-1 activity, toxicity and stability studies of representative 

structural families of polyoxometalates. J. Med. Chem, 1990, 33, p. 2767-2772. 

13. Take Y. et al. Inhibition of proliferation of human immunodeficiency virus type 1 by 

novel heteropolyoxotungstates in vitro. Antivir. Res., 1991, p. 113-124. 

14. Inouye Y., Tokutake Y. et al. In vitro anti-viral activity of polyoxomolybdates. 

Mechanizm of inhibitory effect of PM-104 on human immunodeficiency virus type 1. 

Antivir. Res., 1993, 20, p. 317-331. 

15. Yamamato N. et al. Mechanizm of human immunodeficiency virus action of 

polyoxometalates, a class of broad-spectrum antiviral agent. Mol. Pharmacol.,1992, 42, 

p. 1109-1117. 

16. Eric de Crerco. Antiviral therapy for human immunodeficiency virus infections. 

Clinical Microbiology Reviews, 1995, Apr., p.200-239. 

17. Fukuma M. et. al. In vitro antiviral activity of polyoxotungstate (Pm-19) and other 

polyoxometalates against herpes simplex virus. Antivir. Res., 1991, 16, p. 327-339. 

18. Ikeda S. et al. In vitro activity of a novel series of polyoxosilicotungstates. Antivir. 

Chem. Chemother., 1993, 4, p.253-262. 

19. Katsuaki Dan et al. Mechanizm of protective effect of heteropolytungstates against 

herpes simplex virus type 2. Pharmacology, 2003, 67, p. 83-89. 

20. Shigeta S. et al. Anti-RNA virus activity of polyoxometalates. Biomedicine & 

pharmacotherapy, 2006, v. 60, issue 5, p. 211-219. 

21. Barnard D. et al. Potent inhibition of respiratory syncytial virus by polyoxometaltes of 

several structural class, Antivir. Res., 1997, 34, p. 27-37. 

22. Huffman J. et al. Influenza virus-inhibitory effect of a series of Ge and silicon centered 

polyoxometalates. Antivir. Chem. Chemother, 1997, 8, p.75-83.


23. Liu J. et al. Antiviral actitity of mixed valance rare earth borotungstate heteropoly 

blues against influenza virus in mice. Antivir. Chem. Chemother, 2000, 11, p. 367-72. 

24. Shigeta S. Antiviral drugs containing heteropolyanions. US patent 6565890, 2003. 

25. Scinazi R., Hill C. Methos, compositions and apparatus for treating and preventing 

respiratory viral infections. US Patenet 009764, 2000. 

26. Judd D.A. et al, Polyoxometalate HIV-1 protease inhibitors. A new mode of proteas 

inhibition. J. Am. Chem. Soc., 2001, 123(5), p. 886-97. 

27. Sarafianos S.G. et al. Mechanizm of polyoxometalate-mediated inactivation of DNA 

polymerises, biochem. J., 1996, 319, p.619-626. 

28. Donghua Hu. et al. Studies on the interaction of Ti-containing polyoxometalates with 

SARS-CoV 3CL Pro by molecular modeling. Journal of Inorganic Biochem., 2007, 1001, 

p. 89-94. 

29. Fujita H. et al. Antitumour activity of a new antitumour substance, polyoxomolybdate, 

against several human cancers in athymic nude mice. J. Exp. Med., 1992, 168, p. 421- 

426. 

30. Mukherjee H. Indian Med., 1965, assos, p. 44-47. 

31. Yamase T. et al. Medical chemistry of polyoxometalates on animal transplantable 

tumors and human cancer xenograft. Inorg. Chim. Acta, 1988, 151, p. 15-18. 

32. Yanagie H. et al. Anticancer activity of polyoxomolybdate. Biomed. Pharmacoter, 

2006, 60, p. 349-352. 

33. Seto Y. Oncostatic Drus, EU patent 0412158, 1991. 

34. Ogata A. et al. A novel antitumour agent, Polyoxomolybdate induces apoptotic cell 

death in AsPC-1 human pancreatic cancer cells. Biomed. Pharmacother, 2005, 59, p. 

240-244. 

35. Dan K. et al. 18-th Int. diabetes. Federation Congress. Paris, 2003, August, 224. 

36. Ogata A. et al. Antitumor effect of polyoxomolybdates: induction of apoptotic cell 

death and autophagy in vitro and in vivo models. British Journal of Cancer, 2008, 98, p. 

399-409. 

37. Holclajtner-Antonovich et al. Study of some polyoxometalates of keggin`s type as 

potential antitumor agent. 2004, 25-30-23. 

38. Xiao-Hong Wang, Synthesis, characterization and biological activity of organotitanum 

substituted heteropolytungstates. J. Chem. Soc., 2000, p. 1139-41. 

39. Xiao-Hong Wang et al. New liposome-encapsulated-POMs: synthesis and antitumor 

activtity. J. of Inorg Bioc., 2005, p. 452-457. 

40. Christa E. Muller, et al. Polyoxometalates - a new class of potent ecto-nucleoside 

triphosphate diphosphohydrolase inhibitors. Bioorganic and Medicinal Chemistry 

Letters, 2006, vol. 16, Issue 23, p. 5943-5947. 


85

86 


УДК 615.4+615.12+615.45 

ՊԱՏՇԱՃ ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ (ՊԱԳ) ԱՆՐԱԺԵՇՏՈՒԹՅՈՒՆԸ 

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԴԵՂԱԳՈՐԾԱԿԱՆ ՈԼՈՐՏԻ ՄՐՑՈՒՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԳՈՐԾՈՒՄ 

Ս.Ռ.Մաթևոսյան, Ա.Պ.Ղազարյան 

«Լիկվոր» դեղագործական ձեռնարկություն 

Դեղագործության հիմնախնդիրների լուծումը եղել և մնում է տեսական և 

գործնական բժշկության ամենաարդիական պրոբլեմներից մեկը: Գաղտնիք չէ, որ 

աշխարհում ոչ մի պետություն չի արտադրում դեղամիջոցների ամբողջական 

տեսականին, բայց նրանցից յուրաքանչյուրը ձգտում է հասնել տեղական 

արտադրության գերակայության: Դա առանձնապես արդիական է հետխորհրդային 

ժամանակաշրջանի երկրների և հատկապես Հայաստանի Հանրապետության 

համար` հաշվի առնելով մեր պետության աշխարհաքաղաքական դիրքը: Ցանկացած 

պետության համար շատ կարևոր է երկրում հիմնական դեղամիջոցների ցանկից 

առավելագույն անվանումների արտադրության կազմակերպումը, որովհետև դրանք 

պետք է հասանելի լինեն բնակչությանը ցանկացած ժամանակ և պահանջված 

քանակով: 

Իսկ ի՞նչ է տեղի ունենում Հայաստանի դեղամիջոցների շուկայում (տես նկար 

№1). 

USD 

120 000 000 

100 000 000 

80 000 000 

60 000 000 

40 000 000 

20 000 000 

0 

37 071 071 

49 413 296 

60 144 063 

99 808 616 

2005 2006 2007 2008 

Նկար 1. Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծվող դեղերի շարժը 

Ազգային վիճակագրության ծառայության 2007թ-ի տվյալների համաձայն 

Հայաստան է ներմուծվել մոտ 100 մլն ԱՄՆ դոլլար արժողությամբ դեղորայք, որը 

կազմում է ընդհանուր շարժի 90%-ը, իսկ վաճառքի միայն 10%-ը արտադրվում է 

Հայաստանում: Մեր հանրապետության 178 ներմուծողների դիմաց գործում են միայն 

17 լիցենզավորված տեղական արտադրող` ընդամենը 10 մլն ԱՄՆ դոլլարին 

համապատասխան ընդհանուր վաճառքի շարժով: Հայաստանում գրանցված 3500 

դեղամիջոցներից միայն 500-ն են տեղական արտադրության: Ինչպես նկատվում է, 

ներմուծման աճի տեմպերը մի քանի անգամ գերազանցում են երկրի ներսում 

արտադրության տեմպերին: Վերլուծելով հետևյալ իրավիճակը` ցանկացած


փորձագետ կարող է եզրակացնել, որ աճող կախվածությունը դեղամիջոցների 

ներմուծումից Հայաստանում գերազանցում է բոլոր սահմանված նորմերը: 

Հետևաբար, արտակարգ իրավիճակների դեպքում (պատերազմներ, վարակներ, 

բնական աղետներ, որոնք, ի դեպ, վերջին 20 տարիների ընթացքում ավելի հաճախ են 

գրանցվել) մեր ազգային առողջապահությունը կարող է կանգնել անելանելի վիճակի 

առաջ: Հենց այստեղ կցանկանայինք պարզաբանել պետության դերը 

դեղարտադրության ոլորտում, քանզի դա մի այնպիսի ռազմավարական ոլորտ է, որն 

ունի պետական լուրջ օժանդակության կարիք: Մեր կարծիքով ոլորտի զարգացման 

վերաբերյալ պետք է մշակվի պետական ռազմավարություն, իսկ ինքը` ոլորտը, 

դիտարկվի որպես ռազմավարական` ապահովելու համար երկրի ազգային 

անվտանգությունը: 

Դեղեր արտահանող և ներմուծող միության շրջանակներում մենք պատրաստ 

ենք ակտիվ մասնակցություն ցուցաբերել այդպիսի ծրագրի մշակմանը: 

Հայաստանում դեղարտադրության ոլորտի զարգացման հիմնական 

ուղղություններից են. 

1. Օրենսդրական կարգավորում /խոսքն առաջին հերթին վերաբերում է Դեղերի 

մասին նոր օրենքին, որը արդեն 5 տարի է` գտնվում է Ազգային ժողովում, 

ինչպես նաև, ՊԱԳ Ազգային ստանդարտի պետական մակարդակով 

հաստատմանը: 

2. Սիրտ-անոթային, ուռուցքաբանական, թոքային, ինֆեկցիոն և այլ սոցիալական 

բնույթի հիվանդություններ բուժելու համար ներմուծվող արտադրանքի 

հայրենական դեղամիջոցներով փոխարինում: 

3. Տեղական արտադրողների անմիջական մասնակցությունը բյուջետային 

ծրագրերին: 

4. Հայաստանի դեղարտադրության արտահանման պոտենցիալի աճը: 

Այսպիսի ծրագրի իրագործումը հայկական դեղարտադրողների համար անհնար 

է առանց ՊԱԳ-ի ստանդարտների արագ անցման: Հարցը ունի ավելի քան 20 տարվա 

պատմություն: Ինչպիսի՞ն է եղել տվյալ ոլորտը խորհրդային ժամանակաշրջանում, 

90-ական թվականներին և այսօր: 

Խորհրդային շրջանում հիմնականում գործել են խոշոր գիտաարտադրական 

կենտրոններ և փորձառու արտադրություններ, որոնք թողարկում էին 

դեղագործական և բիոտեխնոլոգիական արտադրանք և արտահանում Միության 

բոլոր հանրապետությունները: Անցած դարի արդեն 70-ական թվականներին նախկին 

ԽՍՀՄ-ում որպես տվյալ ոլորտը կանոնակարգող փաստաթուղթ գործել է «Հիմնական 

պահանջները արտադրության կազմակերպման և պատրաստի դեղամիջոցների 

որակի վերահսկման համար» պետական փաստաթուղթը: Հետագայում ընդունվեցին 

ևս մի շարք նորմատիվ փաստաթղթեր: Վերջինը “Դեղագործական 

կազմակերպությունների լիցենզավորման գործող կարգ և ուղղումներ” №747 

փաստաթուղթն էր, ըստ որի սկսած 01.07.2008 թ.-ից` գործող 

կազմակերպությունները պարտավոր են դեղամիջոցների արտադրությունը 

կազմակերպել Պատշաճ Արտադրական Գործունեության կանոնների համաձայն, իսկ 

նորաստեղծները արդեն ամբողջովին պետք է համապատասխանեն ՊԱԳ-ի 

ստանդարտներին: Այնուամենայնիվ, ծանոթանալով վերոնշյալ փաստաթղթին` հարց 

87

88 


է առաջանում. ո՞ր գործող ՊԱԳ-ն Ստանդարտը (GMP) պետք է ընդունվի 

Հայաստանում, և ինչու՞ է դա անհրաժեշտ: 

Աղյուսակ №1-ում ներկայացված են դեղամիջոց արտադրող հայկական 6 

առաջատար կազմակերպություններ, որոնք նաև արտահանում են իրենց 

արտադրանքը ԱՊՀ գրեթե բոլոր երկրներ: 

Աղյուսակ 1 

Հայկական դեղագործական ոլորտ` խոշոր արտադրողներ 

Company Product line Established Export markets 

Arpimed CJSC Different kids of tablets, 2001 Belarus, Georgia, 

ointments, capsules, 

Uzbekistan, 

solutions, disinfectants, 

Dietary Supplements, 

Veterinary preparations 

Ukraine 

Esculap LLC Different kids of tablets, 

ointments, capsules, 

solutions, Herbal solutions, 

etc. 

1998 Georgia 

Liqvor Pharmaceuticals Intravenous, injection and 1991 Russia, Kazakhstan, 

CJSC 

ophthalmic solutions 

Belarus, 

Georgia, Moldova, 

Uzbekistan 

Tajikistan 

PharmaTech CJSC Intravenous infusion 

solutions, Eye drops 

1997 Georgia 

Vitamax-E LLC Different kids of probiotics 1997 Japan, USA, Belarus, 

(capsulated, tablets, powder, 

Ukraine, 

fruit, vegetable and meat 

powder, baby foods, etc.) 

Baltic States 

Yerevan Chemical Injection preparation, solid 1967 

Georgia, Uzbekistan, 

Pharmaceutical Firm and liquid medicine Privatized in Russia, Turkmenistan 

CJSC 

1995 

Այս կազմակերպությունները այսօր ստեղծում են տեղական արտադրանքի ավելի քան 

90%-ը, որից 30 %-ը արտահանվում է: 

Առանձին կազմակերպությունների կողմից վերջին 3 տարիների ընթացքում 

ակտիվ քայլեր են ձեռնարկվել հայտնի խորհրդատվական կազմակերպությունների, 

ինչպիսիք են TUV և SGS, ՊԱԳ Ստանդարտների աուդիտի անցկացման և ISO-9001- 

2000 Ստանդարտների համապատասխանության սերտիֆիկացման ուղղությամբ: 

Որոշ կազմակերպություններ ԵՄ ՊԱԳ Ստանդարտների համաձայն նախագծել և 

սկսել են կառուցել նոր գործարաններ: Այս փաստերը, իհարկե, ոգեշնչող են, բայց չեն 

կարող ելք հանդիսանալ ամբողջ գործող ոլորտի համար: Այն դեպքում, երբ 

Ուկրաինայում և Ռուսաստանում GMP-ի ընդունման գործընթացը և ազգային 

ինսպեկտորատի ստեղծումը արդեն ավարտին է հասցվել, և միտումը ակտիվորեն 

տարածվում է ԱՊՀ-ի ամբողջ տարածքով, Հայաստանը չի կարող անմասն մնալ: Չի


կարելի սահմանափակվել միայն դեղերի արտադրության համար GMP 

ստանդարտներն ընդունելով: Զուգահեռաբար անհրաժեշտ է ներառել նաև GDP 

(Պատշաճ Բաշխման Գործունեություն), GSP (Դեղորայքի Պատշաճ Պահպանման 

Գործունեություն), GPP (Պատշաճ Դեղատնային Գործունեություն) և այլ գործող 

ստանդարտներ, որով հնարավոր կդառնա ընդգրկել դեղամիջոցների 

շրջանառության ոլորտն ամբողջությամբ: 

Uzbekistan 

4% 

Ukraine 

10% 

Belarus 

6% 

Japan 

8% 

Turkmenistan 

9% 

Other countries 

9% 

Georgia 

27% 

Նկար 2. Հայաստանի դեղագործական ոլորտի արտահանման ծավալները 

Russian Federation 

36% 

Խիստ կարևոր է դառնում Ազգային Ինսպեկտորատի ստեղծումը: Այն 

Հայաստանի դեղարտադրության ոլորտի վերակազմավորման գործընթացի 

անբաժանելի մասն է հանդիսանում: Միայն Ազգային ինսպեկտորատն օրինական 

իրավունք ունի դեղարտադրող կազմակերպությանը GMP-ի պահանջներին 

համապատասխանության սերտիֆիկատ շնորհելու: Հայաստանը ԵՄ GMP-ի 

ընդունմամբ կինտեգրվի այդ իսկ ստանդարտով գործունեություն ծավալող ԱՊՀ 

երկրներին: Դեղերի փորձագիտական կենտրոնի կողմից արդեն կատարվել է այդ 

փաստաթղթի հայերեն լեզվի նոտարական թարգմանությունը, որը դեռևս մշակման 

կարիք ունի: 

Տեղական կազմակերպությունների ամենաթույլ օղակը «Արտադրական 

տարածք և սարքավորումներ» մասն է: Ցավոք, տեղական արտադրություններից 

շատերը զբաղեցնում են GMP-ի պահանջներին չբավարարող շինություններ: Դրանք 

հաճախ կամ նախկին վարչական շենքեր են, կամ անգարի տիպի նախկին 

պահեստներ, կամ ուղղակի վերակառուցված հին շինություն: Սարքավորումները 

հիմնականում արդեն բարոյապես հնացել են: Հաշվի առնելով այս ամենը` Դեղ 

արտադրողների և ներմուծողների միության անդամ կազմակերպությունները դիմել 

են կառավարությանը հետևյալ առաջարկություններով. 

89

90 


1. Սահմանել, որ Հայաստանի Հանրապետությունում գործում են Եվրոմիության 

դեղերի Պատշաճ Արտադրական Գործունեության կանոնները: 

2. Ստեղծել առավել անկախ և բարձրորակ մասնագետներով GMP Ազգային 

Ինսպեկտորատ: 

3. Մշակել և ՀՀ առողջապահության նախարարի հաստատմանը ներկայացնել 

GMP-ի կանոնների պահմանման նկատմամբ վերահսկողության իրականացման 

կանոնակարգը: 

4. GMP-Ի կանոններին անցման գործընթացի համար տեղական 

դեղարտադրողների մասով անցումային ժամանակաշրջան սահմանել 

01.01.2009-01.01.2014թթ: 

5. Սահմանել, որ Ազգային Ինսպեկտորատը անցումային ժամանակահատվածում 

իրավասու պետք է լինի հավաստագիր ստանալու հայտ ներկայացրած 

կազմակերպություններին տրամադրելու համապատասխան հավաստագրեր: 

Կարծում ենք` այս մոտեցումը կբավարարի GMP-ի նախագծի իրականացման 

մեջ ներառված բոլոր կողմերին: Այս կերպ մենք կարող ենք հնարավորություն և 

ժամանակ ընձեռել բոլոր գործող կազմակերպություններին պատրաստվելու և 

սահուն կերպով ստանդարտն ընդգրկելու ամենօրյա գործունեության մեջ: 

Նախագծի իրականացման հիմնական նպատակը մեր ժողովրդի առողջության 

պահպանումն է, միջազգային շուկայում Հայաստանի դեղագործական ոլորտի 

մրցունակության ամրապնդումը: 

Потребность надлежащей производственной практики (GMP) в конкурентной 

деятельности армянской фармацевтической отрасли 

С.Р.Матевосян, А.П.Казарян 

В статье описаны настоящая ситуация рынка фармапрепаратов Армении, 

основные направления развития производства медикаментов, показатели, 

оценивающие положение крупных фарм-производственных компаний, как и 

возможные пути и задачи укрепления конкурентоспособности фармацевтической 

отрасли Армении. 

Necessity of Good manufacturing practice (GMP) in the competitive activity of Armenian 

pharmaceutical field 

S.R.Matevosyan, A.P.Ghazaryan 

It is represented the present situation of the Armenian pharmaceutical market, basic 

directions of drug production development, indices, evaluating the states of large pharmaproducting 

companies, as well as the possible ways and major tasks of strenghthening the 

competitiveness of Armenian pharmaceutical field. 



УДК 577.17.049+546.46 

ՄԱԳՆԵԶԻՈՒՄԻ ՀՈՄԵՈՍՏԱԶԻ ՄԵԽԱՆԻԶՄՆԵՐԸ ԵՎ ԺԱՌԱՆԳԱԿԱՆ 

ԽԱՆԳԱՐՈՒՄՆԵՐԸ 

1,2 Պ.Ա.Ղազարյան, 1 Ս.Ս.Դաղբաշյան, 2 Վ.Ա.Հունանյան 

1 ՀՀ Ան Արյունաբանական կենտրոն, 2 Երևանի պետական համալսարան 

Բանալի բառերը` մագնեզիում, հոմեոստազ, մագնեզիումի տրանսպորտը կարգավորող 

գեներ, հոմեոստազի ժառանգական խանգարումներ, հիպոմագնեզեմիա 

Ներբջջային միջավայրի էսենցիալ տարրերից մագնեզիումի կենսաբանական 

դերի ուսումնասիրության պրոբլեմը վերջին տասնամյակում համարվում է 

բժշկակենսաբանական արդիական խնդիրներից մեկը [1]: Դա պայմանավորված է 

նրանով, որ այն մեծ թվով ֆերմենտների կոֆակտոր է, որոնք վերահսկում են բջջի 

կենսագործունեությունը [2]: 

Տվյալ աշխատանքում բերված են ժամանակակից պատկերացումները 

մագնեզիումի հոմեոստազի մեխանիզմների և ժառանգական խանգարումների 

փոխկապակցվածության վերաբերյալ` տարբեր ախտաբանական պրոցեսների 

ժամանակ: Հատուկ ուշադրության է արժանի մագնեզիումի հոմեոստազի 

ժառանգական փոփոխությունների առանձնահատկությունների նկարագիրը 

երկրորդային հիպոկալցիեմիայով հիպոմագնեզեմիայի, հիպերկալցիեմիայով և 

նեֆրոկալցինոզով ընտանեկան հիպոմագնեզեմիայի ժամանակ: Քննարկվում են 

մագնեզիումի հոմեոստազի ժառանգական խանգարման կլինիկական, 

կենսաքիմիական և ժառանգական բնութագրերեը, որոշ ժառանգական 

հիվանդությունների ախտածնային մեխանիզմները, ինչպես նաև ախտորոշման և 

բուժման մեթոդների մշակման դժվարությունները` գիտական զարգացման արդի 

պայմաններում: 

Վերջին ժամանակներս կտրուկ աճել է հետաքրքրությունը մագնեզիումի 

կենսաբանական դերի ուսումնասիրման հանդեպ [1-7]: Մագնեզիումը համարվում է 

գրեթե բոլոր կենդանի օրգանիզմների ներբջջային միջավայրի էսենցիալ տարր: Այն 

հանդիսանում է ավելի քան 300 ֆերմենտների կոֆակտոր [3,4,7]: 

Մագնեզիումը օրգանիզմ է ներմուծվում սննդի միջոցով: Մի շարք 

գիտնականների տվյալներով մագնեզիումի օրական պահանջը մեծահասակ կանանց 

և տղամարդկանց մոտ համապատասխանաբար 265 և 350մգ է: 

Արտահայտված հիպերմագնեզեմիա հանդիպում է շատ հազվադեպ: Երբ 

մագնեզիումի կոնցենտրացիան դառնում է 2,5-5,0 մմոլ/լ, դա ազդում է սրտամկանի 

անցանելիության վրա, իսկ ավելի բարձր կոնցենտրացիաների դեպքում` 7,5մմոլ/լ-ից 

մեծ, առաջանում են շնչառության կաթված և սրտի աշխատանքի կանգ: Այսպիսի 

հիպերմագնեզեմիան կարող է պայմանավորված լինել միայն երիկամային 

անբավարարությամբ: 

Հիպոմագնեզեմիան, ի տարբերություն հիպերմագնեզեմիայի, հանդիպում է 10%ով 

ավելի շատ: Մագնեզիումային անբավարարությունը կարող է առաջանալ 

օրգանիզմի ֆունկցիոնալ վիճակի փոփոխման հետևանքով (շաքարային դիաբետ, 

91

92 


ալկոհոլիզմ, սրտանոթային հիվանդություններ, երիկամների հիվանդություններ, 

խրոնիկ հոգնածության ախտանիշ, հոգեկան և նյարդային հիվանդություններ, 

դիարեայի ծանր տեսակը) [2, 5, 6]: Մագնեզիումի հոմեոստազի խանգարմանն է 

բերում նաև մագնեզիում տեղափոխող համակարգի գենետիկ դեֆեկտը, որը գործում 

է աղիների և երիկամների էպիթելի բջիջներում [7]: 

Այս ակնարկում դիտարկված են մագնեզիումի հոմեոստազի ժառանգական 

խանգարումները` որոնց մոլեկուլային-գենետիկ հիմքերի պարզաբանումը 

մագնեզիումի փոխանակման պաթոֆիզիոլոգիական ուսումնասիրման հետ 

համատեղ նպաստել է մագնեզիումի հոմեոստազի մեխանիզմի կարգավորման 

վերծանմանը [1]: 

1.Մագնեզիումի հոմեոստազը և նրա կարգավորումը: 

Ըստ տարածվածության օրգանիզմում մագնեզիումը 4-րդ կատիոնն է 

համարվում: Հասուն մարդու օրգանիզմը պարունակում է մոտավորապես 1000մմոլ 

մագնեզիում, որի 50%-ը տեղայնացվում է ոսկորներում, 50%-ից պակաս` 

մկաններում և այլ հյուսվածքներում: Մոտ 1% մագնեզիում պարունակվում է 

էքստրացելուլյար հեղուկում, մոտավորապես 0.3%-ը իոնների տեսքով 

պարունակվում է արյան շիճուկում (0.75-1,2 մմոլ/լ): Շիճուկային մագնեզիումի մոտ 

մեկ երրորդը կապված է արյան սպիտակուցների հետ` հիմնականում ալբումինների 

և ավելի քիչ` գլոբուլինների հետ: Առողջ մարդու շիճուկի մագնեզիումի միջին 

կոնցենտրացիան բավականին կայուն է, այն դեպքում երբ ընդհանուր մագնեզիումի 

կոնցենտրացիան ունի որոշակի փոփոխականություն: 

Մագնեզիումի կարգավիճակի մասին տվյալներում հիմնվում են շիճուկում նրա 

պարունակության վրա: Սակայն շիճուկային մագնեզիումը կարող է տեղաբաշխվել 

ոսկրային և փափուկ հյուսվածքներում, ինչը անհնար է դարձնում շիճուկային 

մագնեզիումի ցածր արժեքի օգտագործումը որպես ինդիկատոր` նրա 

համակարգային անբավարարության ժամանակ: Գիտնականները գտնեւմ են, որ 

ամենաինֆորմատիվը մագնեզիումի կոնցենտրացիայի չափումն է հյուսվածքներում, 

արյան էրիթրոցիտներում, լեյկոցիտներում և թրոմբոցիտներում [2]: 

Մագնեզիումի օրական յուրացումը կազմում է 8-10մմոլ/լ, որն անհրաժեշտ է նրա 

բալանսը պահպանելու համար: Մարդու մոտ մագնեզիումի կլանումը հիմնականում 

տեղի է ունենում զստաղիքում և հաստ աղիքում: Այս դեպքում աղեստամոքսային 

տրակտով ադսորբվում է ներմուծված մագնեզիումի 30%-ից ոչ ավելին: Ադսորբցիայի 

պրոցեսն ապահովվում է պասիվ (պարաբջջային) և ակտիվ (տրանսբջջային) 

տրանսպորտային մեխանիզմներով: 

Մագնեզիումի հոմեոստազի կարգավորումը ամբողջ օրգանիզմում 

հիմնականում իրականացվում է երիկամների առանձին նեֆրոնների սեգմենտի 

մակարդակով: Ամբողջ շիճուկային մագնեզիումի մոտ 80%-ը ֆիլտրվում է 

գլոմերուլյար մեմբրանով: Ֆիլտրացիայի գլոմերուլյար 125մլ/րոպե արագության 

դեպքում ֆիլտրված մագնեզիումի օրական ծավալը կազմում է մոտ 140մմոլ: 

Վերջինիս մոտ 80-99%-ը ռեաբսորբվում է երիկամներով, իսկ մնացած 1-20% 

ֆիլտրված մագնեզիումը` վերջնական մեզում [3]: 

2.Մագնեզիումի հոմեոստազի ժառանգական խանգարումները: 

Մագնեզիումի հոմեոստազի ժառանգական խանգարումների մոլեկուլայինգենետիկական 

հետազոտությունների արդյունքները օգնեցին սահմանել մի շարք


գեների և նրանցով կոդավորվող սպիտակուցների դերը նրա հոմեոստազի 

կարգավորման գործում: Ժառանգական հիպոմագնեզեմիան պայմանավորված է 

գեների մուտացիայով, որի արդյունքը կամ ուղղակիորեն մասնակցում է 

մագնեզիումի տրանսպորտին, կամ էլ կարգավորելով միավալենտ կատիոնների 

տրանսպորտը` ազդում է նրա վրա: Ամեն դեպքում հիպոմագնեզեմիայի են 

հանգեցնում ինչպես սննդի հետ ներմուծված մագնեզիումի` աղիներում ներծծվելու 

դեֆեկտները, այնպես էլ երիկամներով մագնեզիումի ռեաբսորբցիայի 

խանգարումները: Այս երկու տիպի խանգարումներն էլ հիմնականում վերանում են 

մագնեզիումի ներմուծումից հետո [4]: 

2.1.Հիպոմագնեզեմիա երկրորդային հիպոկալցիեմիայով (ՀԵՀ): 

Այս հիվանդությունն առաջին անգամ նկարագրվել է Պաունիերի կողմից: Այն ի 

հայտ է գալիս դեռ մանուկ հասակում և արտահայտվում է շիճուկային մագնեզիումի 

և կալցիումի ցածր մակարդակով (տես աղյուսակ 1-ը): Այս հիվանդության 

ջղաբանական ախտանիշները ներառում են մկանային տետանիաներ (մկանային 

սպազմներ, ջղաձգություններ): Ոչ ադեկվատ բուժման ժամանակ ջղաբանական 

խանգարումներն ուժեղանում են և երեխաների մոտ կարող է նկատվել 

խոսակցության դժվարացում: Համապատասխան բուժում չստացած ՀԵՀ հիվանդները 

կյանքի առաջին տարում կարող են մահանալ: Այդ հիվանդությունը 

պայմանավորված է աղիներում մագնեզիումի ներծծման դեֆեկտով: Հիվանդության 

TRPM6 գենի սպիտակուցային արգասիքն ապահովում է աղիների էպիթելի 

բջիջներով մագնեզիումի ակտիվ տրանսպորտը (Նկ. 1.Ա): 

Ժամանակակից պատկերացումներով TRPM6 գենը էքսպրեսվում է ոչ միայն 

աղիների էպիթելային բջիջներում, այլ նաև նեֆրոնի բջիջներում (հեռադիր և 

մերձադիր ոլորուն խողովակիկներում, մեզը հավաքող խողովակում (Նկ. 1.Բ)): 

2.2.Իզոլացված դոմինանտային հիպոմագնեզեմիա (ԻԴՀ): 

Այս հիվանդությունը պայմանավորված է երիկամներում մագնեզիումի 

ռեաբսորբցիայի ժամանակ նրա կորստով: Մագնեզիումի կոնցենտրացիան շիճուկում 

իջնում է մինչև 0.39մմոլ/լ, մինչդեռ մյուս էլեկտրոլիտների, ինչպես նաև պլազմայի 

ռենինի և ալդոստերոնի ակտիվությունները մնում են անփոփոխ (տես աղյուսակ 1-ը): 

Այնուամենայնիվ, հիվանդների մեզում կալցիումի քանակը ցածր է: ԻԴՀ-ն ի հայտ է 

գալիս մանուկ հասակում և հաճախ հանգեցնում է խոնդրոկալցինոզի: Ապացուցված 

է, որ FXYD2 գենի պրոդուկտը հայտնաբերվել է նեֆրոնի հեռադիր ոլորուն 

խողովակիկի բջիջներում: 

Ներկայումս ԻԴՀ-ի զարգացման մեխանիզմը մինչև վերջ պարզաբանված չէ, 

քանի որ դժվար է բացատրել հիվանդների մոտ երիկամային ռեաբսորբցիայի 

մեծացման պատճառները, որը բերում է մեզի մեջ կալցիումի մակարդակի իջեցմանը 

(տես աղյուսակ 1-ը): 

93

ուտոսոմ 

դոմինանտային 

հիպոկալցիեմիա 

Նեոնատալ 

հիպերպարատիրեոդիզմ 

Հիպոկալցիուրեայով 

ընտանեկան 

հիպոկալցիեմիա 

Հիպերկալցիուրեայով 

և նեֆրոկալցինոզով 

ընտանեկան 

հիպոմագնեզեմիա 

Իզոլացված 

ռեցեսիվ 


Իզոլացված 

դոմինանտային 


Հիպոմագնեզեմիա 

երկրորդային հիպոկալցիեմիայով 

Հիվանդության 

առանձնահատ 

կությունները 

94 

↓↓ կամ ն 

ն կամ ↑↑ 


↓↓ 

↓↓ 

↓↓ 

↓↓↓ 

Mg 

ն 

ն 

ն 

ն 

ն 

ն 

ն 

K 

Կոնցենտրաց. 

շիճուկում 

մմոլ/լ 

↓↓ 

↑↑↑ 

↑↑ 

ն 

ն 

ն 

↓↓ 

Ca 


ն 

ն 

ն 

↓ 

ն կամ 

ն 

ն 

ն 

Արյան pH 

↑↑ 

↓↓ 

↓↓ 

↑↑ 

↑↑ 

↑↑ 


Mg 

Կոնցենտրաց. 

մեզում մմոլ/լ 

↑↑ 

↓↓ 

↓↓ 

↑↑↑ 

? 

↓↓ 


K 

ն 

ն? 

? 

ն 

ն 

Ca 

վաղ 

մանկության 

շրջանում 

վաղ 

մանկութ. 


երբեմն առանց 

համախտանիշ 

նե 

վաղ մանկության 





Նորածինների 

մոտ 

Մանիֆեստացիայի 

սկիզբ 

ն 

↓↓↓ 

? 

ն 

ն 

Աճը 

__ 

+ 

__ 

__ 

__ 

Ռախիտ 

+ 

__ 

? 

+ 

__ 

Խոնդրակալցինոզ 

+ 

__ 

__ 

+ 

__ 

__ 

__ 

Նեֆրոկալցինոզ 

+ 

? 

? 

+ 

__ 

__ 

__ 

Քարեր 

երիկամներում 

__ 

__ 

__ 

Տեսողական 

անոմալիաներ 

__ 

Ցնցումներ 

__ 

Ուրիշ անոմալիաներ 

Ծանոթություն. ն - նորմա, ↓- 

քիչ ցածր է,↓↓- ցածր է,↓↓↓ - զ•ալիորեն ցածր է,↑- քիչ բարձր է,↑↑- բարձր է,↑↑↑-զ•ալիորեն բարձր է,+ առկա է, 

__ բացակայում է


Նկար. 1. Ա. Աղիքային էպիթելում մագնեզիումի աբսորբցիայի սխեման: TRPM6մագնեզիումական 

ուղու սպիտակուցն է, որը մասնակցում է մագնեզիումի 

ակտիվ տրանսպորտին: Կետագծերով նշանակված է մագնեզիումի 

պարաբջջային պասիվ ուղին: 

Բ. Մագնեզիումի ռեաբսորբցիան հեռադիր ոլորուն խողովակիկում: 

Հիվանդությունների անունները կրճատված են այնպես, ինչպես տեքստում: 

2.3.Իզոլացված ռեցեսիվ հիպոմագնեզեմիա (ԻՌՀ): 

Ի տարբերություն ԻԴՀ-ի` ԻՌՀ-ով հիվանդների մոտ մեզում կալցիումի քանակը 

մնում է նորմայի սահմաններում (տես աղյուսակ 1-ը): Ցույց է տրված, որ հիվանդների 

մոտ առկա է մագնեզիումի աղիքային պասիվ տրանսպորտը, սակայն նրա 

ռեաբսորբցիան երիկամներում իջած է: Գենը, որը պատասխանատու է ԻՌՀ-ի 

համար, դեռևս բացահայտված չէ [5]: 

2.4.Հիպերկալցիուրեայով և նեֆրոկալցինոզով ընտանեկան հիպոմագնեզեմիա 

(ՀՆԸՀ): 

Այս հիվանդությունը պայմանավորված է երիկամներում ինչպես մագնեզիումի, 

այնպես էլ կալցիումի ռեաբսորբցիայի նվազեցմամբ: ՀՆԸՀ-ի ժամանակ մագնեզիումի 

կորստի մեխանիզմը սկզբունքորեն տարբերվում է վերը նշված հիվանդությունների 

ժամանակ երիկամներում մագնեզիումի ակտիվ տրանսպորտի խանգարումներից: 

Հիվանդությունն առաջացնում է այն գենի մուտացիան, որը կոդավորում է կլաուդին 

16 սպիտակուցը (մեկ այլ անվանմամբ` պարացելին 1): Սպիտակուցի մյուս 

անվանումը պարացելին 1 է: Սպիտակուցը պատկանում է կլաուդինային 

մեմբրանային սպիտակուցների ընտանիքին, որոնք մասնակցում են էպիթելյալ 

բջիջների միջև կոնտակտին կամ միացմանը (tight junction,TJ): Այդպիսի միացումը 

95

96 


խոչընդոտում է հարևան բջիջների արանքով խոշոր մոլեկուլների և սպիտակուցների 

թափանցմանը` միաժամանակ թափանցելի մնալով իոնների համար: Ենթադրվում է, 

որ TJ պատնեշն ունի մոտ 6A0 տրամագծով ծակոտիներ, որոնք իրենցից 

ներկայացնում են իոնային ուղիներ (Նկ.2): 

Նկար 2. Իոնների պարաբջջային տրանսպորտը: 

Ա. Էպիթելյալ բջիջների միաշերտով պարաբջջային ուղու մեխանիզմը: 

Բ. Իոնային անցուղիները միացած են TJ պատնեշներին 

Կլաուդին 16 սպիտակուցը էքսպրեսվում է Հենլեի կանթի հաստ վերընթաց մասի 

ուղեղային և կեղևային մասի բջիջներում: ՀՆԸՀ հիվանդների մոտ նեֆրոնի հենց այդ 

մասում է տեղի ունենում մագնեզիումի և կալցիումի իոնների կորուստը (Նկ. 3): 

Ենթադրվում է, որ կլաուդին 16 (պարացելին 1) սպիտակուցը ձևավորում է 

պարաբջջային ծակոտիները, որոնք ընտրողաբար են գործում մագնեզիումի և 

կալցիումի համար: 

Հիվանդների մոտ դեռ մանուկ հասակից նկատվում են երիկամների խրոնիկ 

ինֆեկցիաներ, զարգացման խանգարում, նեֆրոլիտիազ (տես աղյուսակ 1-ը): Որպես 

հիպոմագնեզեմիայի հետևանք` հնարավոր են ցերեբրալ գենեզի ջղաձգություններ և 

մկանների տետանիա, ինչպես նաև տեսողության խանգարումներ [6]: 

2.5.Մագնեզիումի հոմեոստազի ժառանգական խանգարումները: 

Ներկայացվում են ժառանգական հիվանդությունները, որոնք պայմանավորված 

են Ca 2+ /Mg 2+ -զգայուն բջջային ռեցեպտորի գենի մուտացիաներով (CaSR): 

Հայտնի են մագնեզիումի հոմեոստազի ժառանգական խանգարման երեք 

տեսակներ, որոնք պայմանավորված են Ca 2+ /Mg 2+ -զգայուն բջջային ռեցեպտորի 

վնասմամբ: Դրանք են աուտոսոմ-դոմինանտային հիպոկալցիեմիան (ԱԴՀ), 

հիպոկալցիուրեայով ընտանեկան հիպերկալցիեմիան (ՀԸՀ) և նեոնատալ 

հիպերպարատիրեոդիզմը (ՆՀՊՏ): CaSR գենը կլոնավորվել է 1993թ.: 

CaSR գենը առավելապես էքսպրեսվում է հարվահանագեղձի ՊՏՀ-արտազատող 

բջիջներում և նեֆրոնի բջիջներում (հիմնականում Հենլեի կանթի հաստ վերընթաց 

մասում): Գենի էքսպրեսիան հայտնաբերված է նաև վահանագեղձի բջիջներում,


աղիներում, ոսկորներում, ողնուղեղում, մաշկում, թոքերում, գլխուղեղում, 

ակնաբյուրեղի էպիթելում, ենթաստամոքսային գեղձում, սակայն մինչև օրս 

հայտնաբերված չէ, թե ինչ ֆունկցիա է կատարում ընկալիչը այդ հյուսվածքներում: 

Մյուս կողմից հաստատված է CaSR ընկալիչի մասնակցությունը ՊՏՀ սինթեզի 

կարգավորման և կալցիումի ու մագնեզիումի հոմեոստազի պահպանման մեջ: 

Նկար 3. Հենլեի կանթի հաստ վերընթաց մասում մագնեզիումի ռեաբսորբցիան: 

Աուտոսոմ-դոմինանտային հիպոկալցիեմիան (կամ աուտոսոմ-դոմինանտային 

հիպոպարատիրեոդիզմ) պայմանավորված է նրա էքսպրեսիան ակտիվացնող CaSR 

գենի մուտացիայով: Հիվանդներին բնորոշ է քիչ կամ չափավոր հիպոկալցիեմիան: 

Նրանց մոտ նկատվում է ՊՏՀ ցածր մակարդակ, մեծամասնության մոտ` 

հիպոմագնեզեմիա (տես աղյուսակ 1-ը): Հիվանդությունն ուղեկցվում է 

ջղաձգություններով, բայց կարող է լինել նաև ասիմպտոմատիկ: 

Ca 2+ /Mg 2+ -զգայուն ընկալիչներն ինակտիվացնող մուտացիաները ժառանգվում 

են նաև աուտոսոմ-դոմինանտային ձևով և առաջացնում են կամ հիպոկալցիուրեայով 

ընտանեկան հիպերկալցիեմիա կամ նեոնատալ հիպերպարատիրեոդիզմ (ՆՀՊՏ): 

Առաջինով հիվանդների մոտ կալցիումի մակարդակը աննշան ընկած է, իսկ 

ախտանիշները կարող են բացակայել: Մագնեզիումի և կալցիումի էքսկրեցիայի 

արագությունն իջած է, երբ շիճուկում ՊՏՀ մակարդակը բարձրացած է: Այդ ժամանակ 

նկատվում է նաև աննշան հիպերմագնեզեմիա (տես աղյուսակ 1-ը): ՆՀՊՏ 

հիվանդները արդեն կես տարեկան հասակում տառապում են պոլիուրիայով և 

դեհիդրատացիայով, որոնք պայմանավորված են ծանր հիպերկալցիեմիայով (տես 

աղյուսակ 1-ը): Բուժման բացակայության դեպքում առաջանում են նյարդային 

համակարգի զարգացման խանգարումներ, էքստրակալցիֆիկատներ, մկանային 

թուլություն, կմախքային անոմալիաներ: 

Ներկայումս CaSR ընկալիչների հանդեպ գիտնականների մեծ 

հետաքրքրությունը պայմանավորված է մարդու տարբեր օրգաններում և 

հյուսվածքներում նրա գենը կոդավորող էքսպրեսիայով: Վերջերս հաստատվել է, որ 

գենի մուտացիաները կարող են նախապայման հանդիսանալ խրոնիկ 

պանկրեատիտի զարգացման համար[7]: 

97

98 


Այդ առումով հետաքրքիր են փորձարարական պանկրեատի ժամանակ մեր 

կողմից ստացված տվյալները Ca 2+ և Mg 2+ իոնների փոփոխության դինամիկայի 

վերաբերյալ մեր կողմից ստացված տվյալները: 

Աղյուսակ 2 

Ca2+ և Mg2+ իոնների փոփոխությունները փորձնական պանկրեատիտի զարգացման 

դինամիկայում 

Ցուցանիշները Չափման 

Հետազոտման արդյունքները 

միավորը Նորմա 15 30 60 90 120 տարուց 

ավել 

Ca2+ մմոլ/լ 3,4±0,05 1,8±0,30 1,9±0,25 2,0±0,40 2,0±0,10 1,8±0,60 1,78±0,05 

P


Mechanisms of agnesium homeostasis and inherted disorders 

P.A.Ghazaryan, S.S.Daghbashyan, V.A.Hunanyan 

The problem of studying the biologycal role of Magnesium, which is one of the 

intracellular medium is considered to be one of the modern medico-bioligycal problems 

during the last decades. It is based on the fact, that Magnesium is a cofactor of many 

enzymes, which control cell activity. 

Modern ideas about relationship of Magnesium homeostasis mechanisms and hereditary 

disorders during the different pathogenic processes are shown in this article.. 

A special attention is paid to the description of Magnesium homeostasis hereditary 

changes features. Clinical, biochemical and genetical characteristics of Magnesium 

homeostasis hereditary disorder, pathological mechanisms of some hereditary diseases, and 

difficulties of the diagnostic and treatment methods in the conditions of modern scientific 

progress are discussed. 


1. Durlach J. New perspectives in magnesium research: nutrition and health (Y.Nishizawa, 

H.Morii, J.Durlach, eds) Springer-Verlag, London, 2007, p. 3-10. 

2. Спассов А.А. Магний в медицинской практике. ООО “Отрок”, Волгоград, 2000. 

3. Quamme G.A., De Rouffignac C. The Kidney: Physiology and Pathophysiology, Third 

Edition (D.W. Seldin, G.Giebisch, eds.) Raven Press, New York, 2000. 

4. Meij I.C., van den Heuvel L.P.W.J., Knores N.V.A.M. Biometals, 2002, p. 297-307. 

5. Meij I.C., van den Heuvel L.P., Hemmes S., van der Vliet W.A.,Willems J.L., Monnens 

L.A., Knores N.V.A.M. Nephrol. Dial. Transplant., 2003, p. 512-516. 

6. Knohl S.J., Scheinman S.J. Seminars in Nephrology, 2004, p. 55-60 

7. Felderbauer P., Hoffman P., Einwatcher H., Bulut K., Ansorge N., Schmitz F., Schmidt 

W.E. BMC Gastroenterology, 2003 (http://www.biomedsentral.com/1471-230X/3/34). 


99

100 


УДК 615.22 

ՆՈՐ ՋՐԱԼՈՒՅԾ ԿԱՏԻՈՆԱՅԻՆ Mn ՊԱՐՈՒՆԱԿՈՂ ՄԵԶՈ-ՏԵՏՐԱ-4-N-ՊԻՐԻԴԻԼ 

ՄԵՏԱՂԱՊՈՐՖԻՐԻՆՆԵՐԻ (MnT4PyP) ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆԸ ԱՌՆԵՏՆԵՐԻ 

ՄԵԿՈՒՍԱՑՎԱԾ ԱՈՐՏԱՅԻ ՎՐԱ 

Կ.Հ.Դիլբարյան 

ԵՊԲՀ դեղաբանության ամբիոն 

Բանալի բառեր` մեկուսացված անոթներ, մետաղապոր ֆիրիններ, հակաօքսիդանտներ, 

անոթալայնիչներ: 

Վերջին ժամանակներս մեծ ուշադրության են արժանանում 

մետաղապոֆր իրինները` սուպերօքսիդ անիոն ռադիկալ չեզոքացնող, 

հակաօքսիդանտային ակտիվությամբ օժտված փոքր մոլեկուլները, որոնք կազմված 

են մետաղի ատոմից և պորֆիրինային օղակից: Ենթադրվում է, որ օղակի հետ 

կապված մետաղը սուպերօքսիդ ռադիկալի հետ փոխազդում է այնպես, ինչպես 

սուպերօքսիդդիսմուտազան (SOD) [1]: Ակտիվ մետաղի դերում կարող է հանդես գալ 

մանգանը (Mn), որը, կապվելով պոր ֆիրնային օղակի հետ, ձևավորում է այնպիսի 

մոլեկուլներ, ինչպիսիք են Mn(III) տետրա (1-մեթիլ-4-պիրիդիլ) պոր ֆիրինը 

[Mn(III)tetrakis (1-methyl-4-pyridyl) porphyrin] (MnTMPyP) և Mn(III) տետրա (4բենզոաթթու) 

պոր ֆիրինը [Mn(III)tetrakis (4-benzoic acid) porphyrin] (MnTBAP) [1]: 

Երկաթի իոնը նույնպես կարող է ակտիվ մետաղի դեր խաղալ` ձևավորելով FeTMPyP 

[2]: Նշված մետաղապոր ֆիրինները դրսևորում են նաև պերօքսիդազային 

ակտիվություն և ընդունակ են ընկճել պերօքսինիտրիտ ռադիկալով 

միջնորդավորված վնասվածքները, սպիտակուցների օքսիդացումը և նիտրատացումը 

[3]: Սա պայմանավորված է ոչ միայն նրանց անուղղակի SOD-միմետիկ 

ակտիվությամբ, այլ նաև վերջիններիս կառուցվածքային մի շարք 

առանձնահատկություններով, որոնք մոլեկուլին հաղորդում են ակցեպտորային 

հատկություն` նպաստելով ազատ ռադիկալներիցէլեկտրոնի կլանմանը [4]: 

Ապացուցված է այս միացությունների օգտակարությունը փորձարարական 

պայմաններում հարուցված աղիքային բորբոքումների, ուղեղային հիպօքսիկ 

վնասումների, ճառագայթման հետևանքով թոքային վնասվածքների առաջացման, 

կանխարգելման և ցիտոկինների ներմուծման կամ քիմիոթերապիայի հետևանքով 

պերօքսինիտրիտ ռադիկալով միջնորդավորված սրտամկանի թեր ֆունկցիայի 

բարելավման ժամանակ [5, 6]: 

Սակայն որոշ հանգամանքներում մետաղապոր ֆիրնները կարող են ցուցաբերել 

հակառակ` պրոօքսիդանտային ազդեցություն, ինչը դրսևորվում է սուպերօքսիդի 

հետ փոխազդեցության արդյունքում ջրածնի պերօքսիդի առաջացմամբ: Վերջինս, 

նորից փոխազդելով մետաղի իոնի հետ, առաջացնում է հիդրօքսիլ ռադիկալ [7]: 

Վերոհիշյալ հատկություններից բխում է նաև մետաղապոր ֆիրինների 

անոթային ակտիվությունը, ինչն ապացուցվել է տարբեր հեղինակների կողմից [8-11]: 

Հայտնի է, որ պրո- և հակաօքսիդանտային համակարգերի ակտիվության միջև 

խախտմամբ զուգորդվող օքսիդատիվ սթրեսը կարող է բերել ճարպերի 

գերօքսիդացման ինտենսիվության բարձրացման, որի ընթացքում առաջանում են


անոթի լարվածության վրա հակառակ ազդեցություն դրսևորող մի շարք 

միացություններ (Թրոմբոքսան Ա2, պրոստացիկլին և այլն): Այս ամենը կարող է 

բացատրել այն հակասական տվյալները, որոնք ստացվել են տարբեր սթրեսային 

պայմաններում մետաղապոր ֆիրինների վազոակտիվ հատկությունների 

ուսումնասիրման ժամանակ: Օրինակ, որոշ հեղինակներ մետաղապոր ֆիրնների 

անոթալայնիչ ազդեցությանը բացատրում են նրանց SOD խթանիչ հատկությամբ [12], 

սակայն մեկուսացված անոթների վրա կատարված հետազոտություններում 

MnTMPyP-ը հակազդում է օքսիդատիվ սթրեսից առաջացած անոթալայնացմանը 

[11]: Պետք է հաշվի առնել նաև, որ մետաղապոր ֆիրինների ազդեցությունը 

անոթների լարվածության վրա կարող է պայմանավորված լինել ոչ միայն պրո- և 

հակաօքսիդանտային հավասարակշռության վրա նրանց ազդեցությամբ, այլ նաև մի 

շարք այլ գործոններով, որոնք դեռևս պարզաբանված չեն: 

Հիմնվելով նախորդ հետազոտությունների վրա և ամփոփելով առկա 

հակասական տվյալները` մենք ձեռնամուխ եղանք մետաղապոր ֆիրինների 

վազոակտիվ հատկության ուսունասիրությանը in vitro պայմաններում: 

Նյութեր և մեթոդներ 

Փորձերը կատարվել են արու սեռի 200-250 գր. քաշով 15 սպիտակ ոչ ցեղային 

առնետների վրա: Փորձարարական խմբի առնետները հանդիսացել են նաև որպես 

ստուգիչ: Առնետները ենթարկվել են ակնթարթային դեկապիտացիայի` նախապես 

ենթարկվելով եթերային նարկոզի: 

Անոթների կծկողունակությունը որոշելու համար կիրառվել է մեկուսացված 

օրգանների մեթոդը [13]: Աորտան առանձնացնելուց հետո մաքրվել է շրջական 

հյուսվածքերից և բաժանվել օղակների: Փորձերում օգտագործվել են 2 մմ 

հաստությամբ թվով 6 մեկուսացված օղակներ առնետների աորտայի կրծքային և 

որովայնային հատվածներից` միացված մետաքսյա թելիկներով: Պրեպարատի վրա 

սկզբնական ծանրաբեռնվածությունը կազմում էր 0,6 - 0,8 գ: Որպես պերֆուզիոն 

լուծույթ օգտագործվել է կարբոգենով աէրացվող Կրեբս-Հենսելեյթի բու ֆերային 

լուծույթը 36.5-37 0C ջերմաստիճանի և 7, 38 - 7.42 pH-ի պայմաններում հետևյալ 

բաղադրությամբ` NaCl – 6.89 գ, KCl – 335 մգ, CaCl2 – 277 մգ, MgSO4 x 7H2O – 246 մգ, 

KH2PO4 – 136 մգ, NaHCO3 – 2,1 գ, գլյուկոզա - 1,08 գ (1լ լուծույթում): 

Յուրաքանչյուր առնետից գրանցվել են պապավերինից (10 -5 M) և MnT4PyP-ից 

(10 -4 , 10 -5 , 10 -6 , 10 -7 M) ստացված տվյալները: Անոթային պրեպարատի 

նախապատրաստումից հետո ադրենալինի 10 -5 M կծկման ֆոնի վրա հետազոտվել է 

MnT4PyP-ի անոթային ակտիվությունը: Գնահատվել է ադրենալինով մակածված 

կծկման ամպլիտուդի նվազումը MnT4PyP-ի ազդեցության տակ արտահայտված 

տոկոսներով: Տվյալների համեմատության համար չափանիշ է ընդունվել 

ադրենալինով մակածված կծկման ամպլիտուդի նվազումը պապավերինի 

ազդեցության տակ արտահատված տոկոսներով: 

Հետազոտվող միացությունը տրամադրվել է դեղագիտական քիմիայի ամբիոնի 

կողմից (ՀՀ արտոնագիր N 1714 A2, 12.08.2005թ.): 

Ստացված տվյալները վիճակագրական մշակման են ենթարկվել T-թեստի 

միջոցով: 

Արդյունքերը և դրանց քննարկումը 

101

102 


Հետազոտությունները ցույց տվեցին, որ MnT4PyP մետաղակոմպլեքսը 

ցուցաբերում է խտություն-կախյալ արտահայտված անոթալայնիչ ազդեցություն 10 -4 , 

10 -5 , 10 -6 M խտության պայմաններում, իսկ 10 -7 M խտության պայմաններում որևէ 

ազդեցություն չի արձանագրվել (աղյուսակ, նկար): Հարկ է նշել, որ MnT4PyP-ի 10 -5 , 

10 -6 M լուծույթները հանգստի վիճակում գտնվող անոթի վրա ազդեցություն չունեն, 

դրանք է ֆ եկտիվ են միայն ադրենալինի կծկման ֆոնի վրա ի տարբերություն 10 -4 M 

դեղաչափի, որը կարող է թուլացնել աորտան առանց նախնական կծկման: 

MnT4PyP և պապավերինի անոթալայնիչ ազդեցության համեմատությունը (%) 

* p < 0,05 

Papaverine (10 -5 M) 84,78 12,4 

MnT4PyP (10 -7 M) էֆեկտի բացակայություն 

MnT4PyP (10 -6 M) 96,32 11,0 * 

+14% 

MnT4PyP (10 -5 M) 116,43 8,13 * 

+37,3% 

MnT4PyP (10 -4 M) 133,80 13,43 * 

+58% 

Նկար. MnT4PyP անոթալայնիչ ազդեցությունը ադրենալինի ֆոնի վրա 

Աղյուսակ 

Այսպիսով, մեր կատարած հետազոտությունների արդյունքները հաստատում են 

ուսումնասիրվող նոր մետաղապորֆիրինների արտահայտված անոթալայնիչ 

հատկությունը, ինչը թույլ է տալիս ենթադրել, որ սինթեզվել է


մետաղապորֆիրինների մի նոր սերունդ, որը իր այս հատկությամբ տարբերվում է 

գրականության մեջ առկա այլ պորֆիրինների անոթային ակտիվությունից: Այսպես, 

օրինակ in vitro փորձերում MnCl2-ը և CuSO4-ը խթանում են Cu/Zn SOD-ը` 

մեծացնելով ֆենիլէֆրինի կծկման ֆոնի վրա վերջինիս անոթալայնիչ ազդեցությունը: 

MnTMPyP–ը, ցուցաբերելով SOD խթանիչ հատկություն, պարադոքսալ ձևով 

մեծացնում է ֆենիլէֆրինով մակածված անոթակծկումը, որը կարելի է կանխել` 

հեռացնելով էնդոթելը կամ նախապես ազդելով NO սինթետազի ընկճող հանդիսացող 

նիտրո–L-արգինին մեթիլ էսթերով: MnTMPyP-ի անոթասեղմիչ հատկությունը 

հնարավոր էր կանխել` նախապես ազդելով Cu/Zn SOD-ով: Սա նշանակում է, որ 

հավանաբար MnTMPyP–ը հանգեցնում է սուպերօքսիդ ռադիկալով 

միջնորդավորված NO-ի քայքայմանը: Միևնույն ժամանակ MnTMPyP–ը մեծ 

դեղաչափերով ցուցաբերում է անոթալայնիչ ազդեցություն [11]: Մեկ այլ 

հետազոտության համաձայն MnTMPyP–ը in vitro մեկուսացված անոթների 

փորձերում առնետների սրտային անոթների վրա ցուցաբերում է խտություն–կախյալ 

անոթասեղմիչ հատկություն` անմիջապես ազդելով հարթ մկանների վրա [8]: 

Հետաքրքրական է, որ MnTMPyP–ը, ուղղակիորեն ազդելով sGC-ի (լուծելի 

գուանիլատ ցիկլազա) վրա, ընկճում է այն` նվազեցնելով cGMP-ի քանակությունը: 

Միևնույն ժամանակ այն ընկճում է NOS-ը (NO սինթետազ), նվազեցնելով ազոտի 

օքսիդի քանակությունը in vitro պայմաններում [3]: Mn (III) տետրա (4-բենզոյաթթու) 

պորֆիրինը [Mn (III) tetrakis (4-benzwic acid) porphyrin] (MnTBAP) մասնակիորեն 

վերականգնում է E coli լիպոպոլիսախարիդներով (LPS) ընկճված նորադրենալինի 

կծկումը առնետների մեկուսացված աորտայի փորձերում [10], որը նորից խոսում է 

վերջինիս անոթասեղմիչ հատկության մասին: 

Սա հակասկում է in vivo արդյունքներին, որտեղ նկարագրված միացությունները 

հանդիսանում են որպես հիպոտենզիվ միացություններ [12], քանի որ դրանց 

ածանցյաները ցուցաբերում են հակաօքսիդանտային հատկություն և հանդիսանում 

են ցածրամոլեկուլյալ SOD – խթանիչներ [14], ինչը ապացուցվել է նաև մեր կողմից: 

Կան նաև սակավաթիվ տվյալներ, որոնք վկայում են պորֆիրինների անոթալայնիչ 

ազդեցության մասին in vitro փորձերում: Այսպես, օրինակ, MnTMPyP–ը մեծացնում է 

Ach-ով մակածված անոթաթուլացումը ֆենիլէֆրինի կծկման ֆոնի վրա մկների 

մեկուսացված աորտայի վրա կատարված փորձերում [15]: 

Ստացված տվյալները թույլ են տալիս մեզ եզրակացնել, որ հետազոտվող 

միացությունը ցուցաբերում է անոթալայնիչ ազդեցություն նույնիսկ փոքր խտության 

պայմաններում: Տեսականորեն սա տրամաբանական է և բացատրում է MnT4PyP 

հետազոտվող միացության հիպոտենզիվ հատկությունը in vivo փորձերում 

առնետների մոտ, որը նկարագրել ենք մեր նախորդ հետազոտություններում: 

Հատկանշական է, որ նախապես կծկված անոթներն առավել զգայուն էին MnT4PyP–ի 

նկատմամբ, քանի որ, ինչպես արդեն նշեցինք, 10 -5 , 10 -6 M լուծույթները հանգստի 

վիճակում գտնվող աորտայի վրա ազդեցություն չեն ցուցաբերել: Ուրեմն կարելի է 

ենթադրել, որ այս միացությունները, որպես հիպոտենզիվ նյութեր, առավել 

արդյունավետ կլինեն գերճնշման պարագայում: Անոթային ազդեցության 

մեխանիզմների վերաբերյալ դատողություններըª հիմնված մեր և այլ 

հետազոտությունների վրա, կարելի է հարստացնել մեկ այլ փաստով ևս, համաձայն 

որի անոթալայնացումը կարող է պայմանավորված լինել նոր սինթեզված 

103

104 


մետաղապորֆիրինների ուղղակի անոթային ակտիվությամբ: Այսպիսով, չնայած 

հակաօքսիդանտային հատկության և անոթային ակտիվության միջև կապի 

առկայությանը, հստակ է մի բան, որ այս մետաղապորֆիրինների անոթալայնիչ 

ազդեցությունը պայմանավորված չէ միայն նրանց հակաօքսիդանտային 

հատկությամբ, այստեղ առկա են դեռ չպարզաբանված մեխանիզմներ, որոնք 

պահանջում են հետագա ուսումնասիրություններ: 

Воздействие нового водорастворимого катионного Mn-содержащего мезо-тетра-4-Nпиридил 

металлопорфирина (MnT4PyP) на изолированный лоскут аорты крысы 

К.Г.Дилбарян 

Исследовано влияние вновь синтезированного металлопорфирина на 

сократимость изолированного лоскута аорты крысы в условиях in vitro. Результаты 

свидетельствуют о дозозависимом выраженном вазодилатирующем воздействии (10 -4 , 

10 -5 , 10 -6 М) исследуемого соединения. Причем MnT4PyP проявлял вазодилатирующую 

активность на фоне индуцированной адреналином вазоконстрикции в концентрациях 

10 -5 , 10 -6 М, а в концентрации 10 -4 М вызывал расслабление изолированного лоскута 

аорты крысы даже без предварительного сокращения мышечного слоя исследуемого 

сосуда. В более низких концентрациях вазодилатирующий эффект MnT4PyP (10 -7 М и 

ниже) пропадал. 

Effect of new synthesized soluble cationic Mn containing mezo-tetra-4-N-pyridyl 

metalloporphyrin on the isolated aorta of rats 

K.H.Dilbaryan 

The effects of new synthesized mezo-tetra-4-N-pyridyl metalloporphyrin (MnT4PyP) 

on the rats’ isolated aorta have been investigated. It has been established that MnT4PyP 

demonstrated marked vasodilator effect on the isolated aorta of normotensive rats in 10 -4 , 

10 -5 , 10 -6 М concentrations. MnT4PyP causes vasodilating activity against a background of 

adrenaline-induced vasoconstriction in of 10 -5 , 10 -6 M but it doesn’t cause any effect in low 

concentration (10 -7 M). In concentration of 10 -4 M MnT4PyP the results in vasodilatation are 

without preconstriction.



1. Tarak D Mody. Pharmaceutical development and medical application of porphyrintype 

marcocycles. J. Porphyrins Phthatocyanines, 2000, vol. 4, p. 362-367. 

2. Stefanutti G., Pierro A., Smith V.V., Klein N.J. et al. Peroxinitrite decomposition 

catalyst FeTMPyP provides partial protection against intestinal ischemia and 

reperfusion injury in infant rats. Pediatr. Res., 2007, 62 (1), p. 43-8. 

3. Pfeiffer S., Schrammel A., Koesling D., Schmidt K., Mayer B. Molecular action of a Mn 

(III) Porphyrin superoxide dismutase mimetic and peroxinitrite scavenger: reaction 

with nitric oxide and direct inhibition of NO synthase and soluble guanylyl cyclase. 

Mol. Pharmacol., 1998, 53 (4), p. 795-800. 

4. Jonathan L Sessler. Porphyrin analogues. J. Porphyrins Phthalocyanines, 2000, 4, p. 

331-336. 

5. Venditti P., Rosa De R., Cigliano L. et al. Role of nitric oxide in the functional response 

to ischemia-reperfusiom of heart mitochondria from hyperthiriod rats. 2004,vol. 61, N 

17, p. 2244-2252. 

6. Hakan Parlakpinar, ehmet Kaya Ozer, Ekerm Cicek et al. Renal damage in rats induced 

by myocardial ischemia/reperfusion: Role of nitric oxide. International Journal of 

Urology, vol. 13, Issue 10, p. 1327-1332. 

7. Milaeva E.R., Grasimova O.A., Zhang Jingwei, Shpakovsky D.B. et al. Synthesis and 

antioxidative activity of metalloporphyrins bearing 2,6-di-tert-butylphenol pendants. J. 

Inorg. Biochem., 2008, vol. 102, p. 1348-1358. 

8. Fumiko Sekiguchi, Mikako Seo and Satoru Sunano. Contraction of arterial Smooth 

muscle of normotensive and spontaneously hypertensive rats by Mn(III)tetrakis(1methyl-4-pyridyl) 

porphyrin. J. Pharmacol Sci., 2003, 92, p. 163-165. 

9. Lars Ny, Karl-Erik Anderson and Lars Grundemar. Inhibition by Zinc 

protopoorphyrin-IX of receptor-mediated relaxation of the rat aorta in a manner 

distinct from inhibition of heam oxygenase. British J. of Pharmacology, 1995, 1159, p. 

186-190. 

10. Basilia Zingarelli, Brain J. Day, James D. Crapo et al. The potential role of peroxynitrite 

in tha vascular contractile and cellular energetic failure in endotoxic shock. British 

Journal of Pharmacology, 1997, 120, p. 259-267. 

11. Andrew MacKenzie, Silvia Filippini, Wiliam Martin. Effect of superoxide dismutase 

mimetics on the reactivity of nitric oxide in rat aorta. British J. of Pharmacology, 1999, 

127, p. 1159 – 1164. 

12. Aron D. Ross, Huaxin Sheng, David S., Warner et al., Hemodynamic effect of 

metalloporphyrine catalitic antioxidants: Structure – activity relationships and species 

specificity. Free Radical Biology and Medicine, 2002, vol. 33, N 12, p. 1657-1669. 

13. Блаттнер Р., Классен Х., Денерт Х., Деринг Х. Эксперименты на изолираванных 

препаратах гладких мыщц. 1978, с. 158-161. 

14. Manisha Patel and Brian J. Day. Metallopotphyrin class of therapeutic catalitic 

antoxidants. TiPS – September 1999, vol. 20. 

15. Li Jian Mei, Weatcroft Stephan, Fan Lampson M., Kearney Mark T., Shah Ajay M. 

Opposing Roles of p47 phox in Basal Versus Angiotensin II-Stimulated Alterations in 

Vascular O2- Production, Vascular O2 - Production, Vascular Tone and Mitogen – 

Activated Protein Kinase Activation. Circulation: J. Of the American Heart association, 

2004, vol. 109 (10), p. 1307-1313. 


105

106 


УДК 615.281+543.852.6 

СКРИНИНГ И ИЗУЧЕНИЕ АНТИБАКТЕРИАЛЬНОЙ АКТИВНОСТИ НЕКОТОРЫХ 

НОВЫХ ПРОИЗВОДНЫХ ЦИАНСОДЕРЖАЩИХ НЕНАСЫЩЕННЫХ 

γ-ЛАКТОНОВ 

А.А.Аветисян, П.А.Казарян, Г.Г.Токмаджян, А.П.Казарян 

Ереванский государственный университет МНП РА, 

Гематологический центр им. проф. Р.Еоляна МЗ РА 

Ключевые слова: ненасыщенные и насыщенные лактоны, антибактериальная активность 

Известно, что многие биологически активные соединения природного 

происхождения содержат в своем составе γ-лактонное кольцо [1]. Однако среди 

синтезированных представителей класса γ-лактонов также довольно много 

соединений, обладающих биологической активностью. Таких активных соединений 

много и среди производных насыщенных и ненасыщенных γ-лактонов, 

синтезированных на кафедре органической химии Ереванского государственного 

университета. Это 2-циано-3,4,4-триметил-2-бутен-4-олид, обладающий 

канцеролитической активностью [2, 3], 2-этоксикарбонил-3-бромметил-4,4-диметил-2бутен-4-олид, 

проявляющий противостафилококковую активность [4], 2этоксикарбонил(карбокси)-3-оксиметил-4,4-диметил-2-бутен-4-олиды, 

проявляющие 

ярко выраженную антибактериальную активность [5], а также ряд соединений 

указанного класса, обладающих ростостимулирующей, радиозащитной активностью. 

С целью синтеза новых производных ненасыщенных γ-лактонов и расширения 

арсенала соединений, обладающих противомикробной активностью, нами были 

ситезированы 2-циано-3,4-диметил-4-этил-, 2-циано-3-метил-4,4-тетраметилен-, 2циано-3-метил-4,4-пентаметилен- 

и 2-циано-3,4-диметил-4-фенил-2-бутен-4-олиды. 

После проведенного скрининга был выбран 2-циано-3,4-диметил-4-фенил-2-бутен-4олид 

(ТГ-444), полученный с высоким выходом (75℅) взаимодействием 

метилфенилацетилкарбинола и циануксусного эфира (в мольном соотношении 1:1,2 

при кипячении в среде абсолютного этилового спирта в присутствии этилата натрия в 

течение 10 часов). 

Строение полученного лактона было доказано ИК и ПМР спектральными 

данными. В ИК спектре присутствуют следующие поглощения, доказывающие 

строение целевого лактона: 665, 700, 725, 760, 780 см-1 (дублеты неплоскостных 

колебаний бензольного кольца), 1035. 1070 см-1(плоскостные деформационные 

колебания СН бензольного кольца), 1500 см-1(слабое плечо бензольного кольца), 1640 

(С=C лакт. кольца), 1770(С=О лакт. кольца), 2240 (C≡N). Спектр ПМР, ДМСО-d6: 1,95 с 

(3С, СН3), 2,20 с (3С, СН3), 7,35-7,45(5С, С6Н5). 

Была изучена антибактериальная активность синтезированного лактона. 

Обоснованием поиска новых антибактериальных соединений может служить тот факт, 

что при длительном использовании этих препаратов патогенные микроорганизмы 

приобретают устойчивость по отношению к ним. Поэтому и важно непрерывное 

пополнение арсенала противомикробных лекарственны средств.


Изучение биологической активности 2-циано-3,4-диметил-4-фенил-2-бутен-4олида 

было проведено in vitro в агаре методами диффузии и серийного разбавления 

(были использованы суспензии следующих концентраций – 5 мг/мл, 10 мг/мл, 25 

мг/мл и 50 мг/мл). В ходе изучения были использованы четыре микробных штамма – 

Staphilococcus aureus (грам+), E.coli (грам-), Klebsilla (грам-) и Candida albicans (грам+). 

Было установленно, что изученное соединение обладает умеренно выраженной 

противомикробной активностью. Соединение подавляет рост микробных тест-культур 

в зоне диаметром 10 мм и значительно уступает контрольным антибиотикам – 

гентамицину, цефуроксиму и другим противомикробным препаратам. 

Доказанно, что выбранные дозы от 5 до 50 мг/мл являются очень низкими и при 

дальнейших исследованиях рекомендуется использование суспензий с более высокой 

концентраций, в частности, 100, 200, 300, 400, 500 и 600 мг/мл. 

Որոշ նոր ցիան-խումբ պարունակող չհագեցած γ-լակտոնների սքրինինգը և 

հակամիկրոբային ակտիվության ուսումնասիրումը 

Ա.Ա.Ավետիսյան, Պ.Ա.Ղազարյան, Գ.Գ.Թոքմանջյան, Ա.Պ.Ղազարյան 

2-ցիան-3,4-դիմեթիլ-4-ֆենիլ-2-բութեն-4-օլիդ միացության հակամիկրոբային 

հատկությունների ուսումնասիրությունը ագարի միջավայրում դիֆուզիայի մեթոդով 

ցույց է տվել, որ այն ցուցաբերում է չափավոր արտահայտված հակամիկրոբային 

ակտիվություն (ճնշում է միկրոբային թեստ-կուլտուրաներան 10 մմ տրամագծի 

չափով): 

New cyan-containing unsaturated γ-lacton screeimg and antibacterial activity studies 

A.A.Avetisyan, P.A.Ghazaryan, G.G.Tokmanjyan, A.P.Ghazaryan 

The 2-cyan-3,4-dymethyl-4-fenil-2-buten-4-olid antibodies composition studies 

through diffusion method in agar atmosphere indicate it’s limited antibacterial activity (it 

stresses test-systems within 10 mm circle). 


1. Аветисян А.А., Токмаджян Г.Г. Хим. ж. Армении,1993, т. 46, N3-4, с. 219. 

2. Гопян С.А., Карагулян Э.А. Ученые записки ЕГУ, 1975, N1, с. 104. 

3. Казарян П.А., Галоян Г.М., Аветисян А.А., Казарян А.П., Мурадян Р.Е. Вестник 

МАНЭБ, 2006, т.11, N 8, с. 261. 

4. Аветисян А.А., Токмаджян Г.Г., Бадовская Л.А., Найденов Ю.В., Пидэмский Е.Л., 

Александрова Г.А. АС СССР N1.131.198 (1985). 

5. Ավետիսյան Ա.Ա., Թոքմաջյան Գ.Գ., Կարապետյան Լ.Վ., Պարոնիկյան Ռ.Ա., 

Ստեփանյան Հ.Մ., Ղարիբջանյան Բ.Տ. ՀՀ արտոնագիր 2008, պաշտոնական 

տեղեկագիր N3 (2007). 


107

108 


Կյանքից վաղաժամ հեռացավ ՀՀ ԱՆ «Արյուն» գիտագործնական 

ամսագրի խմբագրական խորհրդի անդամ, 

Երևանի պետական համալսարանի քիմիայի ֆակուլտետի 

դեկան, ՀՀ Գիտությունների Ազգային ակադեմիայի 

ակադեմիկոս, Էկոլոգիայի միջազգային, ՙՀայաստան՚ 

միջազգային և ՀՀ Ճարտարագիտական ակադեմիաների 

իսկական անդամ, քիմիական գիտությունների դոկտոր, 

պրոֆեսոր Աիդա Ավետիսի Ավետիսյանը: 

Անգնահատելի է նրա վաստակը Հայաստանում 

բարձրագույն կրթության և գիտության զարգացման ու 

կազմակերպման բնագավառներում: 

Ա.Ավետիսյանը հեղինակ է ավելի քան 500 գիտական 

աշխատությունների, այդ թվում` 120 հեղինակային իրավունքի վկայագրերի և 

արտոնագրերի, որոնք նվիրված են թթվածին, ազոտ, ծծումբ պարունակող նոր 

հետերոցիկլային միացությունների, պոտենցիալ ակտիվ դեղամիջոցների և 

կենսաբանորեն ակտիվ միացությունների սինթեզի եղանակների մշակմանը, դրանց 

քիմիական փոխարկումների ուսումնասիրմանը և ՙկառուցվածք – հատկություն՚ կապի 

բացահայտումը: 

Ա.Ավետիսյանը երկար տարիներ ղեկավարել է ԵՊՀ օրգանական քիմիայի 

ամբիոնը, հիմնադիրել է դեղագործական քիմիայի բաժինը, եղել է գիտական 

աստիճաններ շնորհող Մասնագիտական խորհուրդների անդամ և նահագահ, ՀՀ 

Կրթության և գիտության նախարարության ուսումնամեթոդական Խորհրդի 

նախագահ: 

Ա.Ավետիսյանի ղեկավարությամբ և խորհրդատվությամբ պաշտպանվել են 

թեկնածուական ավելի քան 35 և դոկտորական 4 ատենախոսություններ: 

Բարձր է գնահատվել Ա.Ավետիսյանի` գիտնական-մանկավարժի վաստակը. 

1999 թ. նա պարգևատրվել է ՙԱնանիա Շիրակացի՚ մեդալով: 

Բնական գիտությունների բնագավառում ունեցած մեծ նվաճումների համար 

2004 թ. արժանացել է ՀՀ Նախագահի մրցանակի, իսկ 2009 թ. պարգևատրվել է ԵՊՀ 

ոսկե մեդալով: 

Մեծ մարդու, հիասքանչ կնոջ, ազնիվ քաղաքացու, հմուտ մանկավարժի, 

գիտության երախտավորի հիշատակը անմար կմնա մեր բոլորի սրտերում: 

«Արյուն» ամսագրի խմբագրական կոլեգիա, 

Արյունաբանական կենտրոնի Գիտական խորհուրդ


К СВЕДЕНИЮ АВТОРОВ 

При направлении статьи в редакцию автору необходимо соблюдать 

следующие правила: 

Статья должна сопровождаться официальным направлением от учреждения, в 

котором выполнена работа, и иметь визу научного руководителя. В направлении 

целесообразно указать, является ли статья диссертационной. 

Статья должна быть отпечатана через 1.5 интервала и представлена в двух 

экземплярах (в том числе и графический материал) на русском языке (не исключена 

публикация статей на армянском и английском языках). Необходимо также 

представление статьи на диске, в текстовом формате MSWord, шрифтом Sylfaen (12), 

графики в формате MS Graph Chart. 

На первой странице вверху указывается индекс статьи по универсальной десятичной 

классификации (УДК), название статьи, инициалы и фамилии авторов, ключевые 

слова (не более 7), резюме (на 2 языках, от личных от языка статьи). Статья должна 

включать следующие разделы: введение, материал и методы, результаты и 

обсуждение, литература. 

Список цитированной литературы должен прилагаться в порядке упоминания. 

Библиографические ссылки в тексте статьи должны даваться в квадратных скобках 

цифрами в соответствии со списком литературы. Список литературы должен быть 

составлен следующим образом: фамилия и инициалы автора, название журнала, год, 

том, выпуск, страница. Для книг и сборников - точное заглавие, место и год издания. В 

список литературы не включаются неопубликованные работы и ссылки на учебники. 

Требования к размещению формул, таблиц и графиков, а также к написанию букв и 

их разметке для редакционной обработки являются общепринятыми. 

В конце статьи необходимо указать полное название учреждения, в котором 

выполнено исследование, фамилии авторов, почтовый индекс, номер телефона 

(служебный и до машний) ответственного за переписку. Статья должна быть подписана 

каждым из соавторов. 

Журнал “Кровь” публикует статьи, занимающие не более ¼ авторского листа. В этот 

объем входит текст, таблицы, библиография (не более 15 источников) и рисунки (не 

более четырех). 

Направление в редакцию работ, ранее опубликованных или посланных в другие 

журналы, не допускается. 

В случае отклонения статьи редакция возвращает ее автору. Редакция гарантирует 

авторам неопубликованных материалов соблюдение авторских прав и конфиденциальность 

их содержания. 

Неверно оформленные статьи возвращаются авторам без рассмотрения. 

Статьи следует направлять по адресу: Армения, Ереван, 0014, ул. Г.Нерсисяна, 7, 

редакция журнала “Кровь”. Тел.: +374 10 283890. 

Положение о специальных выпусках журнала “Кровь”. 

Редакция допускает выпуск тематических номеров. 

При этом необходима предварительная заявка на издание. 

Тираж выпуска определяется издателем. 

109

110 


Учредитель: АОЗТ "Гематологический центр им. проф. Р.О. Еоляна" 

Адрес: 0014, ул. Г.Нерсисяна, Ереван, Армения, 

Тел.: +374 10 283890. 

Эл. почта: armblood@blood.am 

Номер свидетельства: 01 А 016108 от 14.08.95. 

Тираж 300 экземпляров. Объем 110 стр. 

Ответственный за номер С.С. Дагбашян. 

Отпечатано в типографии ООО “АН-ДжОН” 

Լրատվական գործունեություն իրականացնող` 

ՀՀ ԱՆ «Պրոֆ. Ռ.Հ.Յոլյանի անվան Արյունաբանական կենտրոնե ՓԲԸ: 

Հասցե` ՀՀ ք. Երևան 0014, Հ.Ներսիսյան 7, 

Արյունաբանական կենտրոն: 

Հեռ.` +374 10 283890 

Էլ փոստ.` armblood@blood.am 

Վկայականի համարը` 01Ա016108, տրված` 14.08.95. 

Տպաքանակը` 300: Ծավալը` 110: 

Համարի թողարկման պատասխանատու` Ս.Ս.Դաղբաշյան: 

Տպագրված է«ԱՆ-ՋՈՆեՍՊԸ-ում: 

Editor: Centre of Haematology after prof. R.Yolyan, CJSCo. 

Address: str. 7 H.Nersisyan, Yerevan, Armenia, 0014 

Ph. +374 10 283890. 

E.mail: armblood@blood.am 

Certificate N 01A016108, date of issue 14.08.95. 

Circulation: 300. Capacity 110 pages. 

In charge of edition S.S.Daghbashyan. 

Printed by "AN-JON" JSC. 

Տարեկան հաշվետվություն 

Համախառն եկամուտ` 6.600 ՀՀ դրամ, այդ թվում` 

նվիրատվություններ` 0 ՀՀ դրամ:

НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКИЙ ЖУРНАЛ - journal - Blood.am

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?